Treść została zweryfikowana przez specjalistę: Katarzyna Bal-Gierańczyk, lekarz pediatra.
Witamina D to jeden z podstawowych składników odżywczych organizmu. Witamina D, tak samo jak witamina A, E i K, należy do substancji rozpuszczalnych w tłuszczach. Odgrywa kluczową rolę w zachowaniu równowagi zdrowotnej organizmu – działa profilaktycznie w chorobach autoimmunologicznych, zaburzeniach sercowo-naczyniowych, a nawet niektórych chorobach psychicznych czy nowotworach. Jej niedobór u dzieci jest szczególnie niebezpieczny, gdyż prowadzi do rozwoju krzywicy.1
Czym jest witamina D? Jak ją dostarczyć do organizmu? Dlaczego jej odpowiedni poziom jest ważny dla noworodków?
Czym jest witamina D3 i skąd się bierze?
Odpowiednia podaż witaminy D jest kluczowa dla zachowania zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jej niedobory powodują liczne zaburzenia w funkcjonowaniu narządów i przebiegu niektórych procesów. Witamina D występuje w dwóch postaciach – jako witamina D2 (ergokalcyferol) i witamina D3 (cholekalcyferol). Cechą charakterystyczną witaminy D2 jest to, iż występuje przede wszystkim w grzybach i roślinach. Z kolei witamina D3 produkowana jest w organizmach zwierzęcych, a więc znajduje się we wszystkich produktach pochodzących od nich oraz jest syntetyzowana pod wpływem ekspozycji na słońce. Witamina D jest dostarczana do organizmu wraz z dietą oraz częściowo samodzielnie produkowana na skutek syntezy skórnej, do której dochodzi właśnie pod wpływem promieni słonecznych.1
Proces syntezy skórnej przebiega w prosty sposób – pod wpływem promieni słonecznych UVB prowitamina D3 przekształcana jest w prewitaminę D3. Następnie w kolejnych etapach procesu, pod wpływem ciepła, prewitamina przekształcana jest w aktywną postać witaminy D3. Warto pamiętać o tym, że istnieje wiele czynników, które mogą zaburzyć proces syntezy skórnej i spowodować zbyt małą produkcję witaminy D3. Są to m.in. kremy z filtrem UV1, a także: nasilenie pigmentacji skóry, masa ciała, zanieczyszczenie środowiska czy specyfika danej pory roku.2 A co z ochroną przeciwsłoneczną? Badania naukowe pokazują, że właściwe stosowanie kremów z filtrem (tj. nakładanie odpowiednio cienkiej warstwy preparatu) nie zaburza przeskórnej syntezy witaminy D33.
Dlaczego witamina D3 dla noworodka jest taka ważna?
Witamina D3 jest niezbędna do zachowania równowagi wapniowo-fosforanowej w organizmie i wpływa na właściwą pracę wielu narządów. Noworodki karmione piersią są szczególnie narażone na zbyt małą podaż witaminy D3, gdyż ich jedynym źródłem tej substancji jest pokarm matki, a stężenie witaminy zależy od poziomu jej ilości w organizmie kobiety. Niedobory witaminy D3 zaburzają rozwój układu kostnego i sprzyjają rozwojowi krzywicy. Mogą powodować także inne nieprawidłowości w obrębie struktur kostnych, takie jak rozmiękczenie potylicy.3
Należy jednak pamiętać, że dolegliwości takie jak rozmiękczenie potylicy czy opóźnione ząbkowanie u dziecka nie zawsze są wynikiem niedoboru witaminy D.4
Witamina D3 dla noworodka – jaka dawka?
Noworodkom zalecana jest suplementacja witaminy D3, z wyjątkiem dzieci karmionych mlekiem sztucznym. Choć najlepszym, najbardziej wartościowym i zalecanym źródłem substancji odżywczych dla noworodka jest mleko matki, to jednak na skutek różnych czynników niektóre dzieci karmione są gotową formułą. Mleko modyfikowane są przygotowane tak, aby uzupełnić dzienne zapotrzebowanie malucha na witaminę D, dlatego w tym przypadku dodatkowa suplementacja nie jest zlecana.2 Wyjątek stanowi sytuacja, kiedy ilość witaminy D3 zawarta w spożywanych porcjach mleka nie pokrywa zapotrzebowania na tę witaminę. Wówczas koniecznością jest suplementacja, a dawkę powinien ustalić lekarz 6.
Nieco inaczej sytuacja wygląda, jeśli chodzi o maluszki karmione piersią. Wówczas dodatkowa suplementacja witaminą D jest zalecana, gdyż mleko kobiece zawiera jedynie ok. 40 IU witaminy D na litr mleka. Warto także pamiętać o tym, że dodatkową dawkę witaminy D3 podaje się bezpośrednio maluchom, a nie ich karmiącym mamom.5
Czym grozi niedobór witaminy D3 u noworodka?
Głównym zagrożeniem dla noworodków związanym z niedoborem witaminy D jest krzywica. Prawidłowy rozwój układu kostnego zostaje zaburzony zbyt małą podażą tej substancji, co prowadzi do rozwoju choroby. Oprócz tego niedobór witaminy D3 może powodować powolniejszy wzrost dziecka, zwiększoną senność, drażliwość oraz spadek ogólnej wydolności układu odpornościowego (większa podatność na zakażenia górnych dróg oddechowych).2
Znaczenie witaminy D dla układu kostnego wynika z faktu, iż substancja ta bierze udział w gospodarce wapniowo-fosforanowej, co wpływa na prawidłowy rozwój tkanki kostnej. Jej odpowiednia podaż jest szczególnie ważna w pierwszym okresie życia, gdy układ kostny intensywnie się rozwija. Witamina D wspomaga wchłanianie wapnia – podstawowego budulca tkanki kostnej. Niedobory witaminy D mogą wpływać także na problemy z odpowiednią mineralizacją zębów. Na niedobory są szczególnie narażone dzieci znajdujące się w okresie między 13. a 36. miesiącem życia.5
Witamina D3 dla noworodka – do kiedy podawać?
Witamina D3 dla noworodka – jak podawać? Otóż, dzienna dawka wynosi 400 UI w przypadku witaminy D3, dlatego należy ją podawać zgodnie z przyjętym zapotrzebowaniem. Suplementy diety z witaminą powinny być podawane już od pierwszych dni życia maluchów. U dzieci urodzonych przedwcześnie konieczne mogą być większe dawki (ok. 800 UI), jednak przed ich wprowadzeniem zawsze należy skonsultować się z lekarzem pediatrą, który określi dokładny zakres podawania tej witaminy.5
Warto pamiętać! W Polsce istnieje ograniczona możliwość uzyskania zalecanego stężenia 25OHD w surowicy krwi poprzez efektywną skórną syntezę witaminy D, co wynika z geograficznego położenia kraju. Stwarza to konieczność uzupełniania jej niedoboru 8 poprzez prowadzenie suplementacji przez całe życie.
Bibliografia:
1. Napiórkowska L., Franek E., Rola oznaczania witaminy D w praktyce klinicznej, Choroby Serca i Naczyń 2009, tom 6, nr 4, 203–210.
2. Wagner C., Greer F., Prewencja krzywicy i niedoboru witaminy D u dzieci i młodzieży, Pediatria po Dyplomie, Czerwiec 2009, vol 13, Nr 3.
3. Dębska O., Kamińska-Winciorek G., Śpiewak R., Czy stosowanie kosmetyków przeciwsłonecznych wpływa na poziom witaminy D w organizmie?, Pol. Merk. Lek., 2013, XXXIV, s. 370.
4. Czech-Kowalska J. i inni, Znaczenie witaminy D w okresie ciąży i laktacji, Ginekologia i Położnictwo Medical Project, 1 (19), 2011.
5. Charzewska J. i inni, Polskie zalecenia dotyczące profilaktyki niedoborów witaminy D – 2009, Pediatria po Dyplomie, Kwiecień 2010, Vol. 14 Nr 2.
6. Gieruszczak-Białek D. (https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/90428,czy-dziecko-karmione-mlekiem-modyfikowanym-potrzebuje-dodatkowej-suplementacji-witaminy-d) (dostęp 13:09.2023)
7. Rusińska A. i inni, Zasady suplementacji i leczenia witaminą D, Postępy Neonatologii, 2018.
8. Wytyczne dla lekarzy rodzinnych dotyczące suplementacji witaminy D; Zalecenia opracowane przez Polską Grupę Roboczą International University Family Medicine Club; Copyright © 2013 Via Medica ISSN 1897–3590
