Zasady prawidłowego żywienia dzieci są bardzo podobne do zasad prawidłowego żywienia osób dorosłych opracowanych w Instytucie Żywności i Żywienia. Niektóre z zaleceń w rozwojowym okresie życia trzeba jednak postrzegać w nieco inny sposób. Ważne jest jednak, by przestrzegać zasad zdrowego żywienia dzieci i młodzieży, ponieważ zapewni to zdrowie, a także prawidłowy rozwój fizyczny i umysłowy. W początkowych latach życia kształtowane są też nawyki żywieniowe, które zostaną na całe życie1. Poznaj najważniejsze zasady żywienia dzieci od 1. do 3. roku życia.
Zachęcanie dziecka do próbowania nowych pokarmów
Na początek kilka słów o żywieniu niemowląt, które ma ogromny wpływ na odżywianie w późniejszym czasie. Wprowadzanie posiłków uzupełniających należy rozpocząć nie wcześniej niż na początku 5 miesiąca życia i nie później niż na początku 7 miesiąca życia. Wcześniej dziecko zalecane jest wyłączne karmienie piersią lub mlekiem modyfikowanym. Trzeba także podkreślić, że rozszerzanie diety niemowlęcia powinno odbywać się stopniowo2.
Już rozszerzając dietę dziecka o pierwsze zupki i deserki, warto zachęcać malucha do próbowania różnorodnych smaków. Nie zawsze nowy smak zostanie zaakceptowany od razu. Czasami potrzeba kilka, a nawet kilkanaście prób, aby dziecko przyzwyczaiło się do niego. Prawdą jest, że dzieci odżywiane od niemowlęctwa monotonnie mogą w przyszłości niechętnie próbować nowych potraw. A to utrudnia właściwe zbilansowanie diety2.
Dbanie o różnorodność produktów w diecie dziecka
Zbilansowana dieta to taka, która dostarcza organizmowi odpowiednią ilość energii oraz w odpowiednich proporcjach podstawowych składników pokarmowych: białek, tłuszczów i węglowodanów, a także niezbędnych witamin i minerałów. Niestety jedzenie ograniczonej liczby produktów uniemożliwia to zadanie. W diecie malucha codziennie powinny się znaleźć zarówno przetwory mleczne, jak i produkty zbożowe, warzywa (także strączkowe), owoce, mięso, ryby, jaja i tłuszcze1.
Od chwili, gdy dziecko zaczyna poznawać i zapamiętywać smaki, kształtują się jego żywieniowe upodobania. Dlatego warto dbać o to, by dieta malucha była urozmaicona i wartościowa.
Kształtowanie zdrowych nawyków od najmłodszych lat
W drugim roku życia kończy się okres diety niemowlęcej. Dziecko nie rośnie już tak intensywnie, jak w pierwszym roku życia, potrzebuje ok. 100 kcal/kg masy ciała. W ciągu dnia powinno zjadać 5 posiłków (oprócz śniadania, obiadu i kolacji także drugie śniadanie i podwieczorek). W diecie powinno się znaleźć coraz więcej produktów wymagających żucia i gryzienia. Z kolei lepiej wykluczyć potrawy zbyt tłuste i smażone. W tym wieku na kształtowanie żywieniowych przyzwyczajeń wpływa również to, że dziecko skutecznie zaczyna decydować o tym, co będzie jadło, a czego nie1,2.
Jeśli zależy nam na tym, aby maluch zjadał przygotowane posiłki, nie można mu podawać między posiłkami słodyczy ani słodkich przekąsek. Posiłki powinny być podawane o stałych porach – regularność w rozkładzie dnia wzmacnia poczucie bezpieczeństwa i sprawia, że dziecko chętniej je. Należy unikać karmienia dziecka przed telewizorem czy podczas zabawy. Posiłki powinny mieć swoją stałą porę i miejsce, najlepiej przy stole z innymi domownikami. Warto zadbać również o miłą atmosferę podczas jedzenia. Do picia najlepsza zdecydowanie jest woda, należy unikać nadmiernych ilości soków owocowych, zwykle lubianych przez dzieci.
Zasady prawidłowego żywienia dzieci – układanie jadłospisu
Głównym źródłem kalorii powinny być produkty zbożowe, zwłaszcza pieczywo. Warto podawać dziecku chleb pełnoziarnisty, graham, jednocześnie ograniczając chleb biały i bułki. Do diety warto włączyć płatki owsiane i grube kasze, takie jak kasza gryczana1.
Każdego dnia należy podawać dziecku od 2 do nawet 4 dużych szklanek chudego mleka. Zamiast mleka można podawać inne produkty mleczne, np. jogurt, kefir, a częściowo także ser1.
Mięso powinno się podawać z umiarem. Zamiast produktów mięsnych 2–3 razy w tygodniu dzieci i młodzież powinny jeść ryby1.
Ważne jest, aby w diecie dziecka znalazło się dużo warzyw i owoców. Warzywa i owoce najlepiej spożywać w postaci surowej, pozwoli to uniknąć niedoborów witamin i składników mineralnych1.
W wieku dziecięcym powinno się ograniczać tłuszcze, szczególnie zwierzęce, a także produkty bogate w cholesterol i izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych. Należy zatem zwrócić uwagę, by dziecko unikało jedzenia tłustego mięsa i tłustych wędlin, tłustych produktów mlecznych, śmietany, ciast, czekolady, kremów, lodów czy chipsów1.
Posiłki powinno się przygotowywać głównie gotując i piekąc bez tłuszczu. Do gotowania, duszenia czy ewentualnie smażenia potraw polecany jest olej rzepakowy lub oliwa z oliwek1.
Dzieci powinny jeść 4-5 posiłków w ciągu dnia. Największe znaczenie mają 3 główne posiłki, do tego podawać można 1-2 przekąski1.
Co robić, gdy niemowlę nie chce jeść ani próbować?
Gdy maluch unika próbowania nowych produktów, można je dodać w niewielkich ilościach do potraw, które dziecko zna i akceptuje. Nigdy nie należy jednak zmuszać do jedzenia ani karać za niejedzenie. Okres, w którym dziecko uczy się akceptowania pokarmów, bywa trudny i wymaga od rodziców sporo inwencji. Pamiętajmy, że duży wpływ na dziecko mają również nawyki dorosłych. Dziecko uczy się przez naśladowanie. Zadbajmy więc o to, by spożywanie posiłków było dla wszystkich przyjemnością.
Bibliografia:
1. Szostak-Węgierek D., Żywienie dzieci i młodzieży – podstawowe zasady, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2013 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/zywienie/73918,zywienie-dzieci-i-mlodziezy-podstawowe-zasady (dostęp: 2023.03.08.)).
2. Szajewska H., Socha P., Horvath A. i in., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Standardy Medyczne, Pediatria, t. 11, 321-338.
