Badanie poziomu witaminy D3 – kiedy warto je wykonać? Wskazania, normy

Treść zweryfikowana przez specjalistę: Justyna Milewska, lekarz internista

Witamina D3 ma wielokierunkowy wpływ na organizm. Jej niedobór może przyczynić się do rozwoju lub zaostrzenia przebiegu różnych chorób. Jak sprawdzić, czy poziom witaminy D3 w organizmie jest w normie? Wystarczy wykonać  badanie krwi. Jakie? Gdzie i kiedy? Wyjaśniamy!

Najważniejsze objawy niedoboru witaminy D3

Niedobór witaminy D jest bardzo powszechny w populacji. Oznaki deficytu przejawiają się głównie w:

• stanach zmniejszonej mineralizacji kości (osteomalacji) [1];
• chorobach sercowo-naczyniowych (m.in. nadciśnienie, cukrzyca, zawał, udar) [2];
• częstszych złamaniach i urazach kości [1];
• krzywicy u dzieci [1];
• zaostrzeniu objawów niektórych chorób autoimmunologicznych (np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń, stwardnienie rozsiane) [2];
• zaburzeniach funkcjonowania układu nerwowego [1];
• osłabieniu odpowiedzi układu odpornościowego na czynniki chorobotwórcze [1].

Deficyt witaminy D3 może dawać również objawy neurologiczne, bóle kości i mięśni oraz powodować ogólne osłabienie organizmu [3].

Kiedy i po co wykonać badanie poziomu witaminy D3?

Poziom witaminy D w organizmie ustala poprzez pomiar stężenia kalcydiolu – 25(OH)D [1]. To badanie, wykonywane rutynowo w diagnostyce laboratoryjnej, pozwala określić poziom zasobów witaminy D3 w organizmach dzieci i osób dorosłych. Wskazaniem do jego wykonania są w szczególności [4]:

• objawy wskazujące na niedobór witaminy D3 w organizmie;
• niska ekspozycja na działanie promieni słonecznych;
• uboga dieta i niedożywienie (także diety eliminacyjne);
• choroby kości;
• obniżona masa kostna;
• przyjmowanie leków, które zwiększają metabolizm witaminy D3;
• przedawkowanie witaminy D3.

Warto je profilaktycznie wykonywać również u:

• osób starszych;
• osób z nadwagą i otyłością
• kobiet w wieku okołomenopauzalnym,
• osób mało aktywnych fizycznie (mniej aktywności niż 30 minut dziennie);
• pacjentów hospitalizowanych.

Ponieważ w tych grupach pacjentów często wykrywa się niedobór witaminy D [2].

Badanie stężenia witaminy D zaleca się wykonać również u osób, u których istnieje duże ryzyko wystąpienia niedoboru wit. D.  Dotyczy to zwłaszcza chorych na [2]:

• zaburzenia narządu ruchu (np. nawracające złamania kostne, osteoporoza);
• choroby nerek lub wątroby;
• zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej (np. hipokalcemia – niedobór wapnia);
• zaburzenia wchłaniania (np. mukowiscydoza lub choroby zapalne jelit);
• choroby układu nerwowego (np. stwardnienie rozsiane, przewlekłe unieruchomienie);
• zaburzenia endokrynologiczne (np. nadczynność i niedoczynność tarczycy);
• zaburzenia metaboliczne (np. cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze);
• nowotwory.

Wynik badania pozwala również określić, czy potrzebna jest suplementacja lub leczenie witaminą D3.

Jak wygląda badanie poziomu witaminy D3?

Badanie poziomu witaminy D3 nie wymaga specjalnych przygotowań. Pobranie krwi w zależności od wymagań laboratorium może odbyć się niezależnie od posiłku, o dowolnej porze dnia. Warto jednak na co najmniej 10 dni przed badaniem zrezygnować z suplementacji witaminy D, by wynik był wiarygodny.

Koszt badania uzależniony jest od cennika laboratorium. Zazwyczaj oscyluje w granicach 50-250 zł. Można też wykonać pobranie krwi w ramach NFZ. Wówczas należy się skonsultować z lekarzem specjalistą z poradni endokrynologicznej lub z poradni zaburzeń metabolicznych. Tylko tacy specjaliści mogą wystawić skierowanie na bezpłatne badanie poziomu witaminy D3.

Badanie witaminy D3 – normy

Prawidłowy poziom witaminy D3 w oznaczeniu kalcydiolu w surowicy krwi wynosi ≥30 ng/ml do 50 ng/ml. Jakie wartości świadczą o niedoborach lub nadmiarze witaminy D według tego badania?

• Niedobór: ≤20 ng/ml.
• Stężenie suboptymalne: >20 ng/ml do <30 ng/ml.
• Stężenie optymalne: >30ng/ml do <50ng/ml
• wysokie stężenie: >50 ng/ml do 100 ng/ml.
• Ryzyko zatrucia organizmu: powyżej 100 ng/ml [1].

W przypadku stwierdzonych nadmiarów witaminy D3 w organizmie, które mogą prowadzić do zatrucia, należy ograniczyć lub przerwać suplementację albo leczenie do momentu uzyskania optymalnego poziomu 25(OH)D [1].

Niestety u większości Polaków występuje niedobór ze względu na ograniczone źródła witaminy D3. Dlatego w sytuacjach zwiększonego ryzyka niedoboru witaminy D3 warto wykonać badanie i w razie potrzeby wdrożyć odpowiednią suplementację lub leczeni.

Badanie poziomu witaminy D3 – najczęstsze pytania

Ile kosztuje badanie na witaminę D3 w organizmie?

Badanie witaminy D3 jest płatne. W zależności od laboratorium kosztuje od kilkudziesięciu do kilkuset złotych (50-250 zł).

Jak przygotować się do badania witaminy D3?

Badanie nie wymaga szczególnego przygotowania. Można je wykonać niezależnie od posiłku, o dowolnej porze dnie. W przypadku zażywania preparatów z witaminą D3, należy je odstawić na co najmniej 10 dni przed badaniem.

Kto może zlecić badanie witaminy D3?

Skierowanie na badanie poziomu witaminy D3 może wystawić lekarz specjalista z poradni endokrynologicznej lub z poradni zaburzeń metabolicznych. Wówczas można wykonać je w ramach NFZ. W pozostałych przypadkach jest ono płatne i nie potrzeba skierowania, aby je wykonać.

Bibliografia:

1. Wnęk D., Witamina D – skutki jej niedoboru i nadmiaru oraz źródła pokarmowe, 2023, witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/62906,witamina-d (dostęp: 03.10.2023).
2. Maciejewska D., Niedobory witaminy D3 u dzieci i dorosłych – jak diagnozować i leczyć?, „Lekarz POZ” 2020, nr 1, s. 83-87.
3. Kennel K. i in., Niedobór witaminy D u dorosłych: kiedy badać i jak leczyć?, Medycyna po Dyplomie, vol 20/nr 5/maj 2011, s. 61-68.
4. Śląskie Laboratoria Analityczne, Witamina D3 – jaki jest prawidłowy poziom witaminy D3? (witryna internetowa: https://sla.pl/witamina-d3-jaki-jest-prawidlowy-poziom-witaminy-d3/ (dostęp: 03.10.2023)).