Czy niedobór witaminy D3 może być jednym z czynników powodujących otyłość?

Treść zweryfikowana przez specjalistę: Justyna Milewska, lekarz internista

Wiele dobrego można powiedzieć o fenomenie witaminy D3 i jej roli w organizmie człowieka. Ale, czy wiesz, że jej niedobór może być powiązany z nadwagą i otyłością? Czy rzeczywiście prawidłowe stężenie witaminy D3 w organizmie pomoże utrzymać prawidłową wagę? Czy warto korzystać z suplementów diety? Wyjaśniamy!

Czym jest otyłość?

Otyłość obecnie uznaje się za chorobę cywilizacyjną, która przybrała oblicze pandemii¹. Jest jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych, z którymi zmaga się świat ze względu na swój zasięg, gwałtowny wzrost tej przypadłości oraz jej skutki zdrowotne². Otyłość to stan zwiększenia masy ciała poprzez nadmierny rozrost tkanki tłuszczowej (u mężczyzn powyżej 25%, u kobiet powyżej 30% masy ciała). W ustaleniu, czy mamy do czynienia z otyłością pomaga wskaźnik BMI (Body Mass Index), w którym masę ciała (wyrażoną w kilogramach)dzieli się przez wzrost (wyrażony w metrach) podniesiony do kwadratu. Gdy BMI ≥ 30 kg/m diagnozuje się otyłość [2]. BMI w przedziale 25-29,9 to nadwaga – sygnał alarmowy, że waga jest już powyżej normy³.

Choroba ta prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych i zwiększa ryzyko przedwczesnej śmierci. Może być odpowiedzialna za występowanie cukrzycy typu II, nadciśnienia, miażdżycy oraz zespołu metabolicznego³, a także niewydolności serca czy udarów mózgu, może również zwiększać ryzyko wystąpienia chorób autoimmunologicznych oraz nowotworów złośliwych². Nie zapominajmy również o zwyrodnieniach wielostawowych, obrzękach limfatycznych. Jak widać otyłość może powodować wielochorobowość i wpływa na powikłania wielonarządowe.

Związek między witaminą D3 a otyłością

Większość właściwości witaminy D3 dotyczy regulacji metabolizmu wapnia i fosforu oraz utrzymania zdrowia kości⁴. Ale czy niedobór witaminy D3 powoduje tycie i/lub trudności z redukcją masy ciała? W wielu badaniach potwierdzono współwystępowanie niskiego poziomu witaminy D3 oraz otyłości. Nie jest do końca wyjaśnione, jakie mechanizmy do tego prowadzą. Wiadomo jednak, że właściwe stężenie witaminy D3 może mieć korzystny wpływ na zdrowie u osób z nadmiarem kilogramów¹.

Z nowych ustaleń badaczy wynika, że u osób z nadmiarem kilogramów witamina D3 nie jest odizolowana, lecz rozproszona w tkance tłuszczowej w organizmie¹. Wiadomo, że witamina ta jest rozpuszczalna w tłuszczach. Dlatego u tych osób obserwuje się problem związany z obniżeniem jej stężenia we krwi i gromadzeniem się w nadmiernie rozrośniętej tkance tłuszczowej⁵. Zdaniem badaczy proporcjonalne dobranie porcji suplementacyjnej do ilości tkanki tłuszczowej pacjenta, a tym samym uzupełnienie niedoboru tej witaminy, mogą rozwiązać problem¹.

Zależność pomiędzy poziomem witaminy D3 a otyłością obserwuje się również w procesie odchudzania. Okazuje się, że osoby, którym nie brakuje tego składnika w organizmie lub ci, którzy dbają o jej dużą podaż wraz z pożywieniem, są w stanie skuteczniej redukować masę ciała⁶.

To wszystko dlatego, że witamina D pomaga przyspieszyć spalanie tkanki tłuszczowej, ponieważ zmniejsza w organizmie produkcję hormonu stresu,  odpowiedzialnego m.in. za odkładanie tłuszczu w okolicy brzucha⁶. Poza tym, pozwala zachować odpowiedni poziom parathormonu oraz kalcytriolu, których nadmiar prowadzi do odkładania tłuszczu i zwiększa ryzyko nadwagi aż o 40%⁶. Niedobór witaminy D3 ma związek również z odczuwaniem głodu. Odpowiednia zawartość witaminy słońca w organizmie stymuluje wydzielanie leptyny, czyli hormonu, który odpowiada za uczucie sytości⁶.

Jednak kwestia tego, czy zbyt niski poziom witaminy D wpływa bezpośrednio, czy tylko pośrednio na rozwój otyłości, wymaga dalszych badań³.

Dlaczego osoby otyłe mają niedobory witaminy D3?

Na objawy niedoboru witaminy D3 mogą cierpieć osoby w każdym wieku i nie tylko z nadwagą czy otyłe, jednak nadmiar masy ciała prowadzi do zmniejszenia efektywności syntezy skórnej witaminy D w odpowiedzi na promieniowanie UVB nawet o 50% w porównaniu z osobami bez zbędnych kilogramów². Poza tym osoby otyłe rzadziej mają ochotę wychodzić na zewnątrz i korzystać z aktywności fizycznej czy też opalania się na świeżym powietrzu.

Inną przyczyną niedoboru witaminy D3 u osób otyłych jest mechanizm zmniejszonej jej biodostępności, ponieważ pozostaje magazynowana w tkance tłuszczowej, a nie jest uwalniana do krwiobiegu [2]. Oprócz stylu życia, który niekorzystnie wpływa na skórną syntezę witaminy D3, jej niedobór u osób z nadmiarem kilogramów ma związek z niedoborami żywieniowymi³.

Warto pamiętać, że niedobór witaminy D3 jest bardzo niebezpieczny. Może prowadzić do pogorszenia stanu kości, powodować objawy neurologiczne oraz zwiększać ryzyko infekcji, chorób autoimmunologicznych i chorób sercowo-naczyniowych. Dlatego osoby otyłe jako predysponujące do jej niedoboru, powinny badać poziom witaminy D3 w organizmie³.

Jak sprawdzić poziom witaminy D₃ w organizmie?

Najlepszym źródłem witaminy D3 jest słońce. Ostatecznie jest to tzw. witamina słońca. Znaczące ilości witaminy D są syntetyzowane w skórze po wpływem promieni słonecznych UVB. Optymalny czas to 15- 30minut wystawienia na słońce w godzinach 10–15, przy odsłonięciu 18 proc. ciała (krótka koszulka i spodenki), bez filtrów UV oraz zachmurzenia lub smogu⁴. Pokarmowe źródła witaminy D3 są w stanie pokryć jej zapotrzebowanie tylko w znikomym procencie. Są to przede wszystkim produkty zwierzęce, ryby, tłuszcze oraz grzyby⁴. Dlatego według najnowszych zaleceń zdrowe osoby dorosłe mogą przyjmować witaminę D3 przez cały rok, by uniknąć niedoborów w organizmie. Jaka ilość witaminy D3jest odpowiednia? Wytyczne wskazują na 1000–2000 IU witaminy D na dobę dla osoby dorosłej, w zależności od masy ciała oraz diety⁷.

Należy zwrócić szczególną uwagę na normy poziomu witaminy D3 dla osób otyłych i z nadwagą. Stany te zwykle wymagają przyjmowania podwójnych lub nawet potrójnych ilości cholekalcyferolu w stosunku do tych zalecanych dla osób o prawidłowej masie ciała⁷ ,by utrzymać prawidłowe stężenia witaminy D3 w organizmie.

Warto wcześniej sprawdzić poziom witaminy D w organizmie. Za najlepszy sposób uznaje się oznaczenie stężenia jej aktywnego metabolitu 25(OH)D (25-hydroksywitaminy D) w surowicy⁴. Dzięki badaniu można ustalić poziom deficytu i w przypadku niedoboru witaminy D ustalić odpowiednią dawkę witaminy D3, która go uzupełni.

Niedobór witaminy D3 a tycie – najczęściej zadawane pytania

Czy witamina D3 pomaga schudnąć?

Osoby, które chcą zrzucić zbędne kilogramy, powinny zadbać o odpowiedni poziom witaminy D w organizmie. To dlatego, że istnieje związek między stężeniem witaminy D na wczesnych etapach odchudzania a chudnięciem. Jej odpowiedni poziom w organizmie pozwala zrzucić więcej kilogramów⁶. Suplementacja witaminy D może więc pomóc w redukcji masy ciała, a niedobór tej witaminy może związek z tyciem.

Jaka witamina na otyłość?

Jeśli walczysz z otyłością, zadbaj o odpowiednią podaż witaminy D. U osób otyłych lub z nadwagą zapotrzebowanie organizmu na ten składnik wzrasta nawet dwukrotnie, a ryzyko niedoboru witaminy D również jest większe. Dlatego warto zadbać o regularne przyjmowanie witaminy D3 w odpowiednich ilościach.

Co się dzieje, gdy brakuje witaminy D3?

Skutki niedoboru witaminy D3 to powszechny problem, który może prowadzić do wielu dolegliwości: od chorób układu kostnego przez obniżenie odporności i osłabienie mięśni aż po objawy neurologiczne. Deficyty witaminy D mogą zwiększać ryzyko chorób autoimmunologicznych i chorób sercowo-naczyniowych. Ponadto niedobór witaminy D3 sprzyja depresji i tyciu. Dlatego suplementacja witaminy D3 może być prowadzona przez cały rok, jeśli to możliwe, najlepiej na podstawie wyników badań laboratoryjnych⁴.

Bibliografia:

1. Krasińska A., Skowrońska B., Znaczenie witaminy D u pacjentów z nadmierną masą ciała — nowe zasady suplementacji, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2014, tom 5, nr 2, 63–70.
2. Wąsowski M. i in., Otyłość – stan predysponujący do niedoborów witaminy D, Postępy Nauk Medycznych 3/2012, s. 258-264.
3. Nowosad K., Otyłość a niedobór witaminy D, nr 4/26/2019 Nauki Przyrodnicze i Medyczne, s. 12-20.
4. Wnęk D., Witamina D – skutki jej niedoboru i nadmiaru oraz źródła pokarmowe, 2023 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/62906,witamina-d (dostęp: 16.08.2023)).
5. Marciszewska J., Niedobór witaminy D3 a tycie – czy ta witamina pomaga schudnąć?, 2021 (witryna internetowa: https://dietly.pl/blog/niedobor-witaminy-d3-a-tycie-czy-ta-witamina-pomaga-schudnac (dostęp: 16.08.2023)).
6. Jankowicz A., Witamina D w walce z otyłością, 2014 (witryna internetowa: https://dietetycy.org.pl/witamina-d-w-walce-otyloscia/ (dostęp: 16.08.2023)).
7. Płudowski, P. i in.; Guidelines for Preventing and Treating Vitamin D Deficiency: A 2023 Update in Poland. Nutrients 2023, 15, 695.