Witamina D3 w ciąży – dlaczego jest istotna dla matki i dziecka?

Treść została zweryfikowana przez specjalistę: Justyna Milewska, lekarz internista

Pomimo podkreślania znaczenia roli witaminy D w organizmie dzieci i osób dorosłych, jej niedobory nadal są bardzo powszechne. Co więcej, obserwuje się je również u kobiet w ciąży. Okazuje się, że hipowitaminoza D stanowi zagrożenie zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Dlaczego witamina D3 jest tak ważna w trakcie ciąży? Czy przyjmowana w tym okresie zmniejsza ryzyko chorób płodu? Jakie są zalecenia dotyczące suplementacji witaminy D u ciężarnych? Wyjaśniamy.

Jaka jest rola witaminy D w trakcie ciąży?

Jedną z dwóch form witaminy D, obok witaminy D2 obecnej w niektórych roślinach i drożdżach, jest witamina D3. Jej synteza odbywa się głównie w skórze pod wpływem promieniowania ultrafioletowego światła słonecznego¹.

Jej roli w organizmie nie warto pomijać, zwłaszcza jeśli jest się w ciąży. Tym bardziej że jest ona ważna zarówno dla matki, jak i dla płodu. W przypadku organizmu kobiet ciężarnych rola witaminy D skupia się głównie na zmniejszeniu ryzyka powikłań ciążowych, takich jak²:

• stan przedrzucawkowy;
• zakażenia;
• cukrzyca ciężarnych;
• ryzyko konieczności ukończenia ciąży cięciem cesarskim.

Poza tym witamina D odgrywa istotną rolę w implantacji i utrzymaniu zarodka. Poprzez wpływ na prawidłową gospodarkę wapniową, jest również ważna we wspieraniu właściwego, ogólnego rozwoju płodu. Reguluje poziom wydzielania wielu hormonów łożyskowych i ogranicza produkcję cytokin prozapalnych – czyli pomaga w prawidłowym utrzymaniu ciąży². Wpływa na prawidłowy rozwój dziecka w późniejszych etapach życia.

Nie można pominąć właściwości witaminy D podczas ciąży dla samego płodu. Okazuje się, że jest tak samo ważna dla jego prawidłowego rozwoju, jak witamina D3 dla noworodka czy witamina D3 dla dziecka w wieku szkolnym. Oprócz tego, że ma istotny wpływ na prawidłowy rozwój kości, bierze również udział w kształtowaniu innych układów²:

• odpornościowego;
• mięśniowego;
• krążenia;
• nerwowego.

Ponadto bierze udział w prawidłowym funkcjonowaniu trzustki oraz w kontroli metabolizmu węglowodanów²  – a co za tym idzie pomaga zapobiec otyłości³.

Jedną z dwóch form witaminy D, obok witaminy D2 obecnej w niektórych roślinach i drożdżach, jest witamina D3. Jej synteza odbywa się głównie w skórze pod wpływem promieniowania ultrafioletowego światła słonecznego¹.

Jej roli w organizmie nie warto pomijać, zwłaszcza jeśli jest się w ciąży. Tym bardziej że jest ona ważna zarówno dla matki, jak i dla płodu. W przypadku organizmu kobiet ciężarnych rola witaminy D skupia się głównie na zmniejszeniu ryzyka powikłań ciążowych, takich jak2]:

• stan przedrzucawkowy;
• zakażenia;
• cukrzyca ciężarnych;
• ryzyko konieczności ukończenia ciąży cięciem cesarskim.

Poza tym witamina D odgrywa istotną rolę w implantacji i utrzymaniu zarodka. Poprzez wpływ na prawidłową gospodarkę wapniową, jest również ważna we wspieraniu właściwego, ogólnego rozwoju płodu. Reguluje poziom wydzielania wielu hormonów łożyskowych i ogranicza produkcję cytokin prozapalnych – czyli pomaga w prawidłowym utrzymaniu ciąży[2]. Wpływa na prawidłowy rozwój dziecka w późniejszych etapach życia.

Nie można pominąć właściwości witaminy D podczas ciąży dla samego płodu. Okazuje się, że jest tak samo ważna dla jego prawidłowego rozwoju, jak witamina D3 dla noworodka czy witamina D3 dla dziecka w wieku szkolnym. Oprócz tego, że ma istotny wpływ na prawidłowy rozwój kości, bierze również udział w kształtowaniu innych układów²:

• odpornościowego;
• mięśniowego;
• krążenia;
• nerwowego.

Ponadto bierze udział w prawidłowym funkcjonowaniu trzustki oraz w kontroli metabolizmu węglowodanów²  – a co za tym idzie pomaga zapobiec otyłości³.

Niedobór witaminy D3 – zagrożenie dla matki i dziecka

Niedobór witaminy D3 w ciąży negatywnie wpływa na ogólny stan zdrowia ciężarnej. Konsekwencje wiążą się m.in. z ryzykiem przedwczesnego porodu, stanu przedrzucawkowego, cukrzycą ciążową oraz rzucawką porodową4. Małe stężenie witaminy D wpływa nie tylko na przebieg ciąży. Wiąże się również ze zubożeniem stężenia wapnia w szkielecie matki⁵, nadciśnieniem ciążowym oraz chorobami współistniejącymi. W badaniach zaobserwowano także, że niedobór witaminy D u ciężarnej ma związek z powstawaniem stanu zapalnego łożyska, bakteryjnego zapalenia pochwy oraz chorobą przyzębia².

W prawidłowo przebiegającej ciąży stężenie witaminy D we krwi wzrasta stopniowo w I trymestrze, a najwięcej przypada na III trymestr. Należy jednak pamiętać, że u płodu poziom witaminy D jest około 20% mniejszy niż u matki, dlatego jej niedobór u ciężarnej skutkuje również konsekwencjami u płodu¹. Z deficytem witaminy D związane są zaburzenia uwapnienia szkieletu u niemowląt, co skutkuje takimi chorobami, jak krzywica, większe ryzyko złamań i obniżona mineralizacja kości⁶.

Niski poziom witaminy D u kobiet w czasie ciąży jest zagrożeniem dla prawidłowego rozwoju płodu i może wpłynąć na:

• niską masę urodzeniową i długość noworodka²;
• wcześniactwo i konieczność przedłużonej hospitalizacji⁴;
• zaburzone tworzenie się szkliwa zębów²;
• większą średnicę ciemiączka tylnego u niemowląt²;
• przyspieszony wzrost masy i długości ciała w ciągu pierwszego roku życia².

Niedobór witaminy D3 predysponuje również u ciężarnych i płodu do wystąpienia odległych konsekwencji. Obejmują one zwiększenie u dzieci ryzyka:

• rozwoju schizofrenii⁶;
• częstszych infekcji wirusowych²;
• alergii (w tym astmy)⁴;
• krupu (ostre zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli) [7];
• cukrzycy typu 1⁴;
• stwardnienia rozsianego⁴;
• chorób układu sercowo-naczyniowego².

Niedobory witaminy D3 w czasie ciąży skutkuje także pogorszeniem jakości szkliwa u dzieci⁶, co może wiązać się z rozwojem chorób, takich jak próchnica.

Ile witaminy D3 potrzebuje kobieta w ciąży?

Ze względu na tak dużą rolę witaminy D3 kobiety w ciąży powinny zwrócić szczególną uwagę na zadbanie o jej odpowiedni poziom w organizmie. W przypadku potwierdzenia ciąży i aż do końca karmienia piersią, należy prowadzić kontrolę jej stężenia w organizmie, wykonując z surowicy krwi badanie poziomu 25(OH)D. Optymalna wartość w tym okresie wynosi >30–50 ng/ml. Nowe normy witaminy D3 zalecają dawkę suplementacyjną przez cały okres ciąży i laktacji w ilości 2000 j.m. na dobę⁸.

Suplementacja i źródła witaminy D3 dla kobiet w ciąży

Według ginekologów i położników tylko niewielki odsetek kobiet w Polsce ma odpowiednie stężenie witaminy D w surowicy. Wiąże się to nie tylko ze zbyt rzadkim wystawianiem skóry na słońce, które jest głównym źródłem witaminy D.  Ma to także związek z nieodpowiednią dietą, ale również ze zbyt dużym przyrostem masy ciała w okresie ciąży⁶ oraz chorobami nerek, jelit i tarczycy ¹.

Dlatego, aby zapobiec niedoborom, warto korzystać z kąpieli słonecznych, zwłaszcza w okresie od marca do września w godzinach od 10:00–15:00 przez co najmniej 30 minut. Ważne są również pokarmowe źródła witaminy D, a zwłaszcza tłuste ryby (węgorz, śledź, łosoś, makrela, tuńczyk). W mniejszych ilościach można ją znaleźć także w żółtkach jajek i wątrobie¹.

Kiedy należy suplementować witaminę D w ciąży? Przyjmowanie witaminy D w ciąży jest rekomendowane od momentu jej potwierdzenia do rozwiązania. Warto, by odbywało się pod kontrolą stężenia 25OHD, by móc ustalić odpowiednie lecznicze dawki witaminy D w przypadku stwierdzenia niedoboru.

Najczęściej zadawane pytania

Czy można brać witaminę D w ciąży?

Niskie spożycie witaminy D oraz mała ekspozycja skóry na słońce, sprawiają, że zaleca się suplementować witaminę D3 w ciąży i podczas karmienia piersią. Skutki niedoboru witaminy D są szkodliwe zarówno dla organizmu matki, jak i płodu oraz narodzonego dziecka.

Jaka ilość witaminy D w ciąży?

Prawidłowe stężenie witaminy D w organizmie kobiet ciężarnych  wynosi >30–50 ng/ml w oznaczeniu poziomu 25(OH)D w surowicy krwi.  Jeśli badanie nie zostanie wykonane, w ciąży zaleca się ilość 2000 j.m. na dobę.

Jaka witamina D w ciąży?

Suplementacja witaminy D w ciąży powinna uwzględniać sprawdzone preparaty. Juvit Kids D3 MAX to lek, który można przyjmować także w celu uzupełnienia niedoborów witaminy D u kobiet ciężarnych.

Bibliografia:

1. Stefanowicz E., Suplementacja witaminy D u kobiet w ciąży, 2021 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/61928,suplementacja-witaminy-d-u-kobiet-w-ciazy (dostęp: 04.09.2023)).
2. Misiorowska J., Misiorowski W., Rola witaminy D w ciąży. Post Nauk Med, 2014, tom 27, nr 12, s. 865-871.
3. Nowosad K., Otyłość a niedobór witaminy D. Nr 4/26/2019 I Nauki Przyrodnicze i Medyczne.
4. Majewska M., Witamina D a ciąża – konsekwencje niedoboru i znaczenie suplementacji, 2023 (witryna internetowa: https://pulsmedycyny.pl/witamina-d-a-ciaza-konsekwencje-niedoboru-i-znaczenie-suplementacji-1186660 (dostęp: 04.09.2023)).
5. Wierzejewska R., Niedobór witaminy D u ciężarnych Polek – czy problem kończy się latem?, (https://ncez.pzh.gov.pl/ciaza-i-macierzynstwo/niedobor-witaminy-d-u-ciezarnych-polek-czy-problem-konczy-sie-latem/ (dostęp: 04.09.2023)).
6. Walicka M., Marcinowska-Suchowierska E., Niedobory witaminy D w okresie ciąży i laktacji, Ginekol Pol. 2008, 79, 780-784.
7. Matacz M., Witamina D kluczowa dla płodu, 2023 (witryna internetowa: https://zdrowie.pap.pl/byc-zdrowym/witamina-d-kluczowa-dla-plodu (dostęp: 04.09.2023)).
8. Płudowski, P. i in.; Guidelines for Preventing and Treating Vitamin D Deficiency: A 2023 Update in Poland. Nutrients 2023, 15, 695.