Normy poziomu witaminy D₃ u dzieci, kiedy zacząć ją suplementować?

Treść została zweryfikowana przez specjalistę: Katarzyna Bal-Gierańczyk, lekarz pediatra

Witamina D₃, zwana „witaminą słońca”, jest niezwykle istotna dla prawidłowego wzrostu i rozwoju dzieci już od pierwszych dni ich życia. Wytwarzana jest w skórze pod wpływem promieni słonecznych. Dlatego też w naszej strefie klimatycznej, w okresie jesienno-zimowym, dzieci są szczególnie narażone na jej niedobory. Ilość witaminy D₃ w diecie niemowląt i starszych dzieci również nie jest wystarczająca by pokryć zapotrzebowanie. Kiedy zaleca się suplementowanie witaminy D₃ dzieciom i jakie ilości witaminy są niezbędne, by spełnić zalecane przez specjalistów normy?

Norma witaminy D₃ – jaki poziom witaminy D₃ u dzieci jest optymalny?

Optymalny poziom witaminy D₃ , określany jest na podstawie stężenia 25 (OH)D. W populacji ogólnej nie ma wskazań do rutynowego oznaczania tego parametru, ale może być to zalecone przez lekarza w określonych grupach ryzyka niedoboru witaimny D₃. Optymalny poziom 25(OH)D wynosi 30–50 ng/ml¹.

Niski poziom witaminy D₃ – kiedy można o nim mówić? Jakie są objawy?

Objawami niedoboru witaminy D₃ u dzieci mogą być m.in. problemy z układem kostnym, próchnica zębów czy zaburzenia wzrostu. U niemowląt może występować dłuższe niż zwykle zrastanie się ciemiączka czy wydatne guzy czołowe.

Niski poziom witaminy D₃ ma też wpływ na funkcjonowanie układu immunologicznego – dzieci z objawami niedoboru częściej łapią infekcje².

W codziennej praktyce pediatrycznej szczególną uwagę zwraca się także na niespecyficzne objawy, które występują zwykle na pierwszym etapie niedoboru witaminy D3. Należą do nich przede wszystkim: nadmierna potliwość, drażliwość, nadpobudliwość, zaparcia, osłabienie siły mięśniowej oraz opóźnienie rozwoju psychomotorycznego.

Sprawdź, jakie mogą być inne objawy niedoboru witaminy D₃ w organizmie dziecka >>

Nadmiar witaminy D₃ – kiedy można o nim mówić? Jakie są objawy?

Toksyczne działanie witaminy D₃, związane najczęściej z jej przedawkowaniem, jest zjawiskiem rzadko spotykanym w praktyce klinicznej, ale warto poznać objawy wskazujące na zbyt wysoki poziom tej witaminy w organizmie.

O toksycznym działaniu witaminy D₃, mówimy w momencie, w którym stężenie 25(OH)D w organizmie przekracza 100 ng/ml¹.

Objawy kliniczne zatrucia witaminą D są związane z podwyższonym stężeniem wapnia (hiperkalcemią) i obejmują m.in.¹:

• zmęczenie, osłabienie,
• dezorientację, trudności w koncentracji,
• senność, apatię,
• wymioty, zaparcia,
• nadmierne oddawanie moczu (wielomocz),
• zwiększone pragnienie (polidypsja).

Suplementacja witaminy D₃ – od kiedy i ile podawać dzieciom?

Suplementacja witaminy D₃ jest rekomendowana szczególnie niemowlętom i dzieciom w okresie rozwoju i wzrostu1:

• noworodkom i niemowlętom (od urodzenia do 12 miesiąca życia) – bez względu na sposób karmienia (pokarm matki lub mleko modyfikowane) już od pierwszych dni życia,
• dzieciom i nastolatkom (1-18 lat) – w zależności od masy ciała w okresie od września do kwietnia lub przez cały rok, jeśli synteza skórna jest niewystarczająca.

Dlaczego witamina D₃ powinna być suplementowana?

Należy suplementować witaminę D₃, aby wspomóc prawidłowy rozwój dziecka i zapobiec chorobom wynikającym z jej niedoborów, takim jak krzywica, problemy ze szkliwem, czy nawracające infekcje. Witamina D₃ ma bowiem kluczowy wpływ na prawidłowy rozwój i mineralizację kości w okresie wzrostu dziecka oraz na właściwe funkcjonowanie układu immunologicznego.

Suplementacja witaminą D₃ w większości przypadków powinna odbywać się przez cały rok. Polskie Towarzystwo Dermatologiczne, bazując na zaleceniach Amerykańskiej Akademii Pediatrów, rekomenduje unikanie bezpośredniej ekspozycji na słońce dzieci przed ukończeniem 6. miesiąca życia, a powyżej 6. miesiąca życia zaleca maksymalne unikanie takiej ekspozycji, przebywanie dzieci w cieniu, a ponadto – co najważniejsze – stosowanie na całą skórę preparatów ochronnych z filtrami UVB/UVA z SPF 30⁵. Dotyczy to wszystkich dzieci, a zwłaszcza tych z jasną karnacją, atopowym zapaleniem skóry (AZS) oraz do 2. roku życia, gdzie fotoprotekcja jest szczególnie istotna. W związku z tym organizm dziecka nie ma możliwości samodzielnego wyprodukowania potrzebnych mu ilości witaminy D₃, przez co suplementacja jest wskazana.

Jak przeliczać zawartość witaminy D₃ w suplementach diety

Preparaty z witaminą D₃ posiadają oznaczenia wskazujące na zawartość witaminy w produkcie. Najczęściej do określenia stężenia używa się stosowanych międzynarodowo standaryzowanych wielkości – IU albo j.m.

Przyjmuje się, że 1 mikrogram (oznaczony jako µg) witaminy D to 40 jednostek międzynarodowych (oznaczonych jako I.U. albo j.m.).

Zatem jeśli:
1 µg = 1 mikrogram = 1 mcg = 40 j.m. = 40 I.U.

To:
2,5 µg = 100 j.m. witaminy D₃ (2,5*40=100)
10 µg = 400 j.m. witaminy D₃ (10*40=400)
50 µg = 2000 j.m. witaminy D₃ (50*40=2000)

Nowe wytyczne suplementacji witaminy D₃ – jaka ilość witaminy D dla dzieci będzie odpowiednia?

Profilaktyczna ilość witaminy D₃ rekomendowana do suplementowania dzieciom, powinna być uzależniona od:

• wieku i wagi,
• pory roku,
• ekspozycji na słońce,
• diety,
• trybu życia.

Zasady suplementacji według wytycznych¹:

• Witamina D₃ dla noworodków i niemowląt do 6. miesiąca życia
  Niezależnie od sposobu karmienia zaleca się dostarczenie 400 j.m./dobę noworodkom i niemowlętom do 6. miesiąca życia już od pierwszych dni życia.
• Witamina D₃ dla niemowląt od 6. do 12. miesiąca życia
  Rekomendowana ilość witaminy D3 dla niemowląt od 6. do 12. miesiąca życia wynosi 400-600 j.m./dobę.
• Witamina D₃ dla dzieci powyżej roku (do 18 lat)
  W przypadku dzieci powyżej roku, suplementacja witaminą D₃ w okresie od maja do września nie jest konieczna, jeżeli są spełnione wytyczne dotyczące przebywania na słońcu. W pozostałych miesiącach lub gdy nie są spełnione zalecenia dotyczące przebywania na słońcu, należy wprowadzić suplementację.
  W przypadku dzieci w wieku 1-10 lat zalecana ilość witaminy D₃ to 600-1000 j.m./dobę w zależności od masy ciała i podaży witaminy w diecie. W przypadku stwierdzenia nadwagi lub otyłości, ilość zwiększa się odpowiednio do 1200-2000 j.m./dobę w zależności od stopnia otyłości³.
  W przypadku młodzieży (11-18 lat) zalecana ilość witaminy D to 800-2000 IU/dobę w zależności od masy ciała oraz podaży witaminy w diecie. U nastolatków z otyłością wymagana jest suplementacja w dawce 1600-4000 IU/dobę, w zależności od stopnia otyłości³.

Suplementacja witaminy D₃ – jaka forma będzie odpowiednia dla niemowląt i dzieci?

Najbardziej wygodną formą witaminy D₃ dla dzieci są preparaty w postaci płynnej – podawane przy pomocy pompki dozującej. Taka forma zapewnia:

• bezpieczeństwo podania – uniknięcie przypadkowego połknięcia kapsułki twist-off,
• higienę podania – aplikacja bezpośrednio do buzi dziecka,
• precyzję dawkowania,
• umożliwia w łatwy sposób zwiększenie dawki co 200 j.m. w zależności od zaleceń lekarza.

Witamina D₃ w kroplach dla dzieci – sprawdź korzyści ze stosowania pompki dozującej >>

¹ Rusińska A i in. Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r. Postępy Neonatologii 2018; 24(1): 1-24

² Czech-Kowalska J. Suplementacja witaminą D u dzieci – wskazówki praktyczne. Forum Pediatrii Praktycznej. https://forumpediatrii.pl/artykul/suplementacja-witamina-d-u-dzieci-wskazowki-praktyczne. Data dostępu: 19.01.2021 r.

³ Witamina D: Rekomendacje dawkowania w populacji osób zdrowych oraz w grupach ryzyka deficytów – wytyczne dla Europy Środkowej 2013. Standardy Medyczne Pediatria 2013 T.10 573-578.

⁴ Michałus I., Krzywica z niedoboru witaminy D, Medycyna praktyczna dla pacjentów (witryna internetowa: https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.1.3.38.1.1 (dostęp: 2023.02.07.)).

⁵ Narbutt J., Wolska H., Kaszuba A. i in., Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Część 2: Stosowanie preparatów zawierających filtry UV, Dermatol Rev/Przegl Dermatol 2018, 105, 30–40.