Czy przedawkowanie witaminy D3 jest możliwe?

Treść została zweryfikowana przez specjalistę: Justyna Milewska, lekarz internista

Witamina D3 odgrywa ważną rolę w utrzymaniu ogólnego stanu zdrowia. Na całym świecie zwraca się uwagę na powszechnie występujący jej niedobór i zaleca się suplementację doustną. Tymczasem nadmiar witaminy D3 może być równie szkodliwy jak jej niedostateczna ilość w organizmie. Czym on grozi? Czy w ogóle witaminę D3 można przedawkować? Sprawdź!

Korzyści z suplementacji witaminy D3

Wiele badań poświęconych analizie właściwości witaminy D3 podkreśla jej dobroczynny wpływ na organizm człowieka. Przez długi czas uważano, że jej rola skupia się wyłącznie na regulacji stężenia wapnia i fosforu. Jednak z czasem odkryto więcej możliwości jej wykorzystania i znaczenia dla zdrowia [1].

Witamina D w organizmie człowieka pozytywnie wpływa na układ mięśniowo-szkieletowy (zapobiega chorobom takim jak zmniejszona mineralizacja kości i osteomalacja u dorosłych, a krzywica u dzieci) [2]. Poza tym zwiększa siłę mięśni oraz jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu w odpowiedzi na leczenie infekcji wirusowych i walki z bakteriami [3]. Uzupełnianie jej niedoboru może przynieść korzyści w zapobieganiu takim przypadłościom jak na przykład stany zapalne w jamie ustnej i próchnica u dzieci, choroby nowotworowe, problemy neurologiczne, zawał mięśnia sercowego oraz choroby autoimmunologiczne [1,3].

Zgodnie z obowiązującymi w Polsce wytycznymi podstawowe źródła witaminy D3, czyli ekspozycja skóry na promieniowanie słoneczne między godziną 10 a 15 oraz jej podaż wraz z dietą są niewystarczające. Nie są w stanie zapewnić jej odpowiedniego stężenia do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Dlatego konieczne jest stosowanie całorocznej suplementacji [2]. Problem w tym, że wiele osób przyjmuje witaminę D3 bez kontroli i zwracania uwagi na możliwość jej przedawkowania.

Hiperwitaminoza witaminy D3 – objawy nadmiaru witaminy D w organizmie

Nadmiar witaminy D3 w organizmie to hiperwitaminoza [4]. U osób zdrowych, które stosują suplementację zgodnie z aktualnymi wytycznymi, do stanu nadmiaru witaminy D3 w organizmie dochodzi bardzo rzadko. Jednak pacjenci z nadwrażliwością na tę witaminę oraz u osoby z mutacją genów, które odpowiadają za jej metabolizm, mogą mieć jej nadmiar [1].

Główne objawy hiperwitaminozy to m.in. [3]:

• wzrost mobilizacji wapnia i fosforu z kości;
• duża utrata wapnia i fosforu w moczu;
• utrata łaknienia;
• zaburzenia pracy serca;
• wapnienie tkanek miękkich.

Skutki przedawkowania witaminy D3

Przedawkowanie suplementów diety u osób dorosłych i dzieci może wywołać zatrucie witaminą D3, w którym pojawiają się dwa groźne dla zdrowia stany.

1. Hiperkalcemia, czyli zbyt duże stężenie poziomu wapnia we krwi powyżej prawidłowego zakresu 2,75 mmol/l (11 mg/dl) [5].
2. Hiperkalciuria, czyli zwiększone wydalanie wapnia z moczem (powyżej 250 mg na dobę u kobiet i powyżej 300 mg/dobę u mężczyzn) [4].

Skutki nadmiaru witaminy D3 związane z wysokim stężeniem wapnia w surowicy mogą powodować fizyczne objawy przedawkowania witaminy D, takie jak [5]:

• ogólne osłabienie i senność,
• problemy z koncentracją,
• zwiększone pragnienie,
• wielomocz,
• zaparcia,
• nudności i wymioty.

Przy długotrwałej bezobjawowej hiperkalcemii może dojść do kamicy nerkowej, odwapnienia i bólu kości [2].

Przedawkowanie witaminy D3 – diagnoza

Pewne jest, że witamina D3 pozostaje niezbędna do utrzymania prawidłowej gospodarki wapniowo-fosforanowej, zdrowia układu mięśniowo-szkieletowego, odporności i profilaktyki niektórych chorób. Dlatego ważne jest stosowanie się do zaleceń suplementacyjnych i zadbanie o odpowiednią ilość witaminy D3. Niestety zdarza się, że dobowe normy witaminy D3 są przekraczane ze względu na niewłaściwie dobrany suplement diety lub lek.

Żeby uniknąć ewentualnego przedawkowania lub niedoboru tego składnika w organizmie, zwłaszcza u osób, które są na nie narażone, warto wykonać badanie stężenia witaminy D 25(OH)D (kalcydiolu) w surowicy krwi. Otrzymany wynik porównany z progami diagnostycznymi, pozwala określić, czy istnieje zagrożenie przedawkowaniem wit. D3.

Stężenia surowicy 25(OH)D [6]:

• ≤20 ng/ml (50 nmol/L) wskazuje na niedobór witaminy D3;
• od >20 ng/ml (50 nmol/L) do <30 ng/ml (75 nmol/L) informuje o suboptymalnym poziomie witaminy D3 i konieczności umiarkowanego zwiększenia dawki;
• od ≥30 ng/ml (75 nmol/L) do 50 ng/ml (125 nmol/L) świadczy o optymalnym poziomie witaminy D3;
• od >50 ng/ml (125 nmol/L) do 100 ng/ml (250 nmol/L) wskazuje na zbyt wysoką podaż witaminy D3;
• wyższe niż 100 ng/ml (250 nmol/L) wskazują na zatrucie witaminą D3 i konieczność ograniczenia lub zaprzestania suplementacji.

Niekiedy w sytuacji zagrożenia życia trzeba leczyć przedawkowanie witaminy D3 w celu uzyskania docelowego stężenia 25(OH)D.

Najczęściej zadawane pytania

Jakie są objawy nadmiaru witaminy D3?

Zastanawiasz się, czy witaminę D można przedawkować? Tak! Przedawkowanie witaminy D3 ma najczęściej związek z nadmiernym stosowaniem suplementów diety, które ją zawierają. Czym grozi ten stan? Podstawowe objawy i skutki nadmiaru witaminy D3 to zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej, brak apetytu, problemy z sercem oraz wapnienie tkanek miękkich.

Jaka powinna być dzienna dawka witaminy D3?

Według najnowszych rekomendacji dawki profilaktyczne witaminy D3 dla osób zdrowych nie powinny przekraczać poniższych wartości [6].

Dla dzieci w wieku:

• 0–6 miesięcy: 400 IU,
• 6–12 miesięcy: 400–600 IU,
• 1-3 lat: 600 IU,
• 4-10 lat: 600–1 000 IU.

Dla młodzieży w wieku 11-18 lat: 1 000–2 000 IU.

Dla osób dorosłych w wieku 19-65 lat: 1 000–2 000 IU.

U seniorów od 65 do 75 lat: 1 000–2 000 IU i starszych: 2 000–4 000 IU.

Czy można brać witaminę D3 10 000 IU?

U osób dorosłych, młodzieży, dzieci, niemowląt i noworodków zagrożonych niedoborem witaminy D3, należy wdrożyć i monitorować suplementację pod kontrolą stężeń 25(OH)D w surowicy. W szczególnych przypadkach, by uzupełnić poważne deficyty witaminy D, lekarz może zalecić przyjmowanie wyższych dawek witaminy D3. Takie leczenie powinno jednak odbywać się oczywiście pod nadzorem lekarza.

Bibliografia:

1. [1] Wnęk D., Witamina D – jaka dawka jest bezpieczna, 2023 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/139889,witamina-d-jaka-dawka-jest-bezpieczna (dostęp: 14.11.2023)).
2. [2] Kmieć. P, Sworczak K., Korzyści i zagrożenia wynikające z suplementacji witaminą D, Forum Medycyny Rodzinnej 2017, tom 11, nr 1, 38–46.
3. [3] Dittfeld A. i in., Wielokierunkowe działanie witaminy D, Ann. Acad. Med. Siles. 2014, 68, 1, 47–52.
4. [4] Markiewicz M., Przedawkowanie witaminy D – czy jest się czego obawiać?, 2017 (witryna internetowa: https://pulsmedycyny.pl/przedawkowanie-witaminy-d-czy-jest-sie-czego-obawiac-897144 (dostęp: 14.11.2023)).
5. [5] Drabczyk R., Nadmiar wapnia (hiperkalcemia): przyczyny, objawy i leczenie, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/176021,hiperkalcemia (dostęp: 14.11.2023)).
6. [6] Płudowski, P. i in.; Guidelines for Preventing and Treating Vitamin D Deficiency: A 2023 Update in Poland. Nutrients 2023, 15, 695.