Katar u niemowląt – skąd się bierze i jak mu zapobiegać?

Treść została zweryfikowana przez specjalistę: Katarzyna Bal-Gierańczyk, lekarz pediatra

Przyczyn pojawienia się kataru u niemowląt może być wiele, i zwykle są to niegroźne infekcje. Dla malutkiego dziecka jest to jednak problem wywołujący rozdrażnienie, płacz, obniżenie apetytu. Skąd się bierze katar u niemowląt, jak go leczyć, i czy można w ogóle mu zapobiec?

Katar występuje u niemowląt dość często, co jednak nie znaczy, że należy go lekceważyć. Nieleczony, może prowadzić nie tylko do przedłużającego się dyskomfortu dziecka, ale także do rozmaitych powikłań.

Za katar u niemowląt zwykle odpowiedzialne są infekcje wirusowe (najczęściej sprawcami są tu rhinowirusy, odpowiadające za przeziębienia również u dorosłych)¹. Rzadziej występuje u niemowląt katar u podłożu bakteryjnym – raczej jeśli przybierze postać przewlekłą, a także grzybiczym czy alergicznym².

Nieleczony katar u niemowlaka – możliwe powikłania

Katar u niemowląt rzadko ma groźne następstwa, natomiast każde powikłanie czy choćby przedłużanie się infekcji jest dla dziecka męczące. Już sam zatkany nos u niemowlaka może być przyczyną złego samopoczucia dziecka i nieprzespanych nocy.

Najczęstszym powikłaniem kataru u niemowląt są podrażnienia skóry w okolicy nosa. W tym przypadku można zastosować łagodzący i gojący preparat z arniką, alantoiną bądź rumiankiem w postaci żelu lub maści.

Do innych powikłań należy podrażnienie i krwawienie z błony śluzowej nosa. Zdarza się głównie na skutek odciągania kataru przez rodziców – dlatego przy tego typu zabiegach należy być bardzo ostrożnym.

Groźniejsze powikłania mogą wystąpić, jeśli katar infekcyjny u dziecka zostanie zignorowany. Ponieważ układ immunologiczny niemowląt jest jeszcze nie w pełni rozwinięty, tak małe dzieci są bardziej narażone na rozprzestrzenienie się infekcji z samej śluzówki nosa do gardła, zatok przynosowych czy ucha środkowego. W takim przypadku maluch może być rozdrażniony, płakać z powodu bólu, pojawi się ponadto gorączka. Należy wówczas skonsultować się z lekarzem³.

Ostry infekcyjny katar wirusowy oczywiście może skończyć się nadkażeniem bakteryjnym – katar przybiera wówczas postać przewlekłą, jest gęsty (śluzowo-ropny) i mogą towarzyszyć mu inne objawy alarmujące takie jak gorączka, kaszel, zaburzenia oddychania w postaci tzw. sapki⁶.

O czym warto pamiętać to to, że katar bakteryjny może być również następstwem obecności ciała obcego w nosie².

Na co zwrócić uwagę?

Katarowi u niemowlaka nie muszą towarzyszyć żadne dodatkowe objawy, jednak jeśli wystąpi wysoka gorączka, a dziecko jest bardzo niespokojne, lub pojawiają się dodatkowe symptomy, jak obrzęk w okolicach oczodołów, nie czekaj ze zgłoszeniem się do lekarza.

U malutkich dzieci zawsze warto ponadto zwrócić uwagę, czy do nosa nie dostało się ciało obce – zwłaszcza, jeśli wyciek z nosa jest jednostronny.

Zabarwienie wydzieliny z nosa nie ma znaczenia przy rozpoznawaniu podłoża kataru. Żółty czy zielony katar u niemowlaka nie wskazują na wirusowy czy bakteryjny charakter infekcji. Natomiast nieprzyjemny zapach wydzieliny może świadczyć o nadkażeniu bakteryjnym infekcji pierwotnie wywołanej przez inne czynniki, np. wirusy.

Nie musisz niepokoić się zmniejszonym apetytem u dziecka – to naturalne w trakcie infekcji, ponieważ niemowlę oddycha głównie przez nos. Zatkanie nosa utrudnia pobieranie pokarmu, przez co dziecko szybciej męczy się w trakcie karmienia.

Również pokasływanie to najczęściej skutek tego, że dziecko zaczyna w nienaturalny dla siebie sposób oddychać przez usta. Prowadzi to do wysuszenia błony śluzowej gardła i suchego kaszlu. Wystąpić może także kaszel mokry – na skutek spływającej po tylnej ścianie gardła wydzieliny. Uporczywy kaszel jest jednak wskazaniem do konsultacji lekarskiej

Wodnisty katar u niemowlaka, częste kichanie, a dodatkowo świąd nosa i oczu, zapalenie spojówek – mogą świadczyć o alergicznym podłożu kataru.

Leczenie kataru u niemowląt

Co na katar u niemowlaka? Lista preparatów farmakologicznych na katar, które można stosować u noworodków, jest dość krótka. Można tu wymienić m.in. krople do nosa z oksymetazoliną, które stosuje się przez 5–7 dni. Zwężają one naczynia krwionośne, zmniejszając tym samym obrzęk błony śluzowej nosa.

W objawowym leczeniu kataru zaleca się przede wszystkim następujące sposoby na katar u niemowlaka:

• inhalacje solą fizjologiczną,
• odsysanie wydzieliny z nosa przy pomocy aspiratora,
• utrzymanie odpowiedniego poziomu nawilżenia powietrza w pomieszczeniu (ok. 60%),
• zakraplanie do nosa roztworu izotonicznego soli morskiej lub soli fizjologicznej,
• smarowanie maścią majerankową okolicy nozdrzy (ale nigdy ich wnętrza!),
• stosowanie plastrów do aromaterapii dla dzieci – zawierają one olejki eteryczne, które ułatwiają dziecku oddychanie i pomagają oczyścić nos,
• nebulizację⁵.

Jak zapobiec katarowi u niemowlaka?

Profilaktyka kataru u niemowląt nie zawsze musi zakończyć się powodzeniem, ale warto stosować się do kilku zasad, aby zmniejszyć ryzyko jego wystąpienia:

• podczas spacerów w okresie zwiększonej zachorowalności na infekcje górnych dróg oddechowych staraj się unikać miejsc, w których przebywa dużo osób,
• zachowaj podstawowe zasady higieny,
• dbaj o odporność – zarówno dziecka, jak i własną,
• przed spacerem zawsze dobieraj ubranka odpowiednie do pogody, aby dziecko nie zmarzło, ale także nie przegrzało się. Kieruj się zasadą – dla dziecka jedna warstwa ubrań więcej niż dla dorosłego.

Bibliografia
1. A. Nowicka-Zuchowska, A. Zuchowski, Leczenie przeziębienia i grypy u dzieci, Lek w Polsce VOL 29 NR 11/12’19 (342/343), s. 24.
2. Pediatria po Dyplomie – Przewlekły katar u dzieci – plan postępowania
3. Brzoznowski W., Zatkany nos u dziecka, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2012 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/78367,zatkany-nos-u-dziecka (dostęp: 2023.02.27.)).
4. Katar u noworodka i niemowlaka – jak leczyć? – portal DOZ.pl
5. Kuchar E., Leczenie przeziębienia, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2012 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/grypa/lista/68927,leczenie-przeziebienia (dostęp: 2023.02.27.)).
6. Stanek-Misiąg E., Katar nasz powszechny, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2018 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/wywiady/197503,katar-nasz-powszechny (dostęp: 2023.02.27.)).
7. Jak można leczyć katar i kaszel u niemowląt – Nieżyt nosa – Laryngologia – 5000 pytań z pediatrii – Medycyna Praktyczna dla lekarzy (mp.pl)
8. Katar u noworodka i niemowlaka – jak leczyć? – portal DOZ.pl