Treść została zweryfikowana przez specjalistę: Katarzyna Bal-Gierańczyk, lekarz pediatra.
Przeziębienie, czyli zakażenie górnych dróg oddechowych, jest jedną z najczęstszych chorób u dzieci1. To zespół objawów związanych z zapaleniem błony śluzowej nosa, gardła i zatok przynosowych, spowodowany zakażeniem wirusowym2. Przeziębienie może wywoływać aż 200 różnych wirusów1. Dzieci z przeziębieniem mogą czuć się zmęczone i cierpieć z powodu objawów takich jak ból gardła, kichanie, katar, kaszel, ból głowy czy łagodna gorączka1. Złe samopoczucie może być powodem nieobecności dziecka w przedszkolu czy szkole. Choć nie ma skutecznej metody, aby zapobiec przeziębieniu, to warto dbać o odporność organizmu dziecka przez cały rok, by zmniejszyć ryzyko zachorowania. Jak rozpoznać przeziębienie? Kiedy należy skonsultować się z lekarzem? Co podawać dziecku, by złagodzić objawy choroby? Jak wspomóc odporność? Odpowiadamy!
Przeziębienie u dzieci – charakterystyka
Choroba potocznie nazywana przeziębieniem to ostry stan zapalny błony śluzowej nosa, gardła i zatok przynosowych w przebiegu zakażenia o etiologii wirusowej3. W związku z zakażeniem pojawia się zespół symptomów klinicznych, które mocno dają się we znaki. Przeziębienie jest trzecim najczęściej ustalanym rozpoznaniem podczas wizyt w gabinecie lekarskim, przy czym dzieci chorują znacznie częściej niż dorośli (u dziecka średnio 6–10 zachorowań w ciągu roku i 2–4 u dorosłego)3.
Do zakażeń najczęściej dochodzi w okresie jesienno-zimowym. W Polsce dzieci chorują zwykle w okresie od października do marca2.
<h2>Przyczyny przeziębienia u dzieci
Czynnikiem etiologicznym w przypadku przeziębienia są wirusy (>200 typów). Choroba może być wywoływana przez takie patogeny jak4:
- rynowirusy (30–50%, gatunki A, B i C),
- koronawirusy (10–15%),
- wirusy grypy i grypy rzekomej,
- wirusy RS (RSV),
- adenowirusy,
- enterowirusy.
Ze względu na wirusowe podłoże przeziębienie jest zaraźliwe. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, ale także przez bezpośredni kontakt i drogą pokarmową (w zależności od rodzaju wirusa)4.
Pierwsze objawy przeziębienia u dziecka. Jak poznać infekcję?
Przeziębienie u dziecka zwykle rozwija się w ciągu 1–2 dni i ma łagodny przebieg. Najczęściej występujące objawy infekcji to m.in.4:
- złe samopoczucie,
- ból głowy i mięśni,
- ból lub drapanie w gardle,
- chrypka,
- obrzęk błony śluzowej,
- dreszcze,
- gorączka (niewielka, ok. 38℃, często bez gorączki),
- zapalenie gardła,
- kaszel (początkowo suchy z tendencją do przechodzenia w wilgotny i zalegania wydzieliny),
- wodnisty katar,
- zatkany nos,
- niekiedy zapalenie spojówek i osutka skórna.
- codzienna higiena nosa – płukanie izotoniczną solą morską, co pomaga nawilżyć błonę śluzową i wspierają transport śluzowo-rzęskowy6.
Dzieciom z niedoborem witaminy D3 zaleca się także jej stałą suplementację (niedobór można określić na podstawie badania 25(OH)D3)7. Duże znaczenie ma również dostarczanie (wraz z dietą lub w postaci suplementów) kwasów tłuszczowych omega-3, które – z uwagi na właściwości immunomodulacyjne – mogą korzystnie wpływać na niektóre elementy odporności naturalnej. Tym samym przyczyniają się do zmniejszenia częstotliwości infekcji8.
Dziecko dodatkowo może być marudne i ospałe. Sekwencja objawów jest różna, nie zawsze wszystkie występują4. Mogą mieć różne nasilenie.
Rodzice powinni bacznie obserwować dziecko. Jeśli choroba będzie mieć poważniejszy przebieg i pojawi się wysoka gorączka, nasilony kaszel i katar, silny i nieustępujący ból głowy oraz zatok, warto udać się do lekarza i przeprowadzić diagnostykę2. Dodatkowo podobne objawy jak przeziębienie może dawać alergiczny nieżyt nosa3, dlatego w razie podejrzenia u dziecka alergii również warto skonsultować się z pediatrą.
Jak leczyć przeziębienie u dziecka?
Zacznijmy od tego, że dostępne leki nie przyspieszają leczenia i nie sprawiają, że choroba trwa krócej, lecz jedynie łagodzą jej objawy. Kluczowe jest postępowanie ogólne2.
Przeziębione dziecko powinno zostać w domu i jak najwięcej odpoczywać, najlepiej w łóżku. Należy pamiętać o odpowiednim nawodnieniu. Szczególnie przy gorączce trzeba podawać dziecku duże ilości płynów. Wskazane jest picie niegazowanej wody mineralnej, nie powinno się natomiast pić napojów gazowanych. Warto zastosować inhalacje z soli fizjologicznej, które wspomagają leczenie i zmniejszają objawy przeziębienia2.
W przebiegu przeziębienia stosuje się leki, które działają przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. Najbezpieczniejszy jest paracetamol. Można również zastosować niesteroidowe leki przeciwzapalne, które są silniejsze, takie jak ibuprofen czy naproksen2. W razie bólu gardła można podać dziecku tabletki do ssania, np. Cholinex, Cholisept lub Septolete2.
Na kaszel można podawać lek w postaci syropu o hamującym działaniu na kaszel suchy i wykrztuśnym na kaszel mokry. Warto zadbać także o drożność nosa u dziecka, podając np. leki obkurczające śluzówkę nosa działające miejscowo2. Starsze dzieci powinny regularnie wydmuchiwać nos, natomiast u małych dzieci pamiętajmy o regularnym usuwaniu wydzieliny z nosa.
Profilaktyka przeziębień – sprawdzone sposoby na odporność
Nie ma metody, która w 100% uchroni dziecko przed wystąpieniem przeziębienia. Wywołać je mogą wirusy, na które jest ono stale narażone, szczególnie w miejscach publicznych jak żłobek, przedszkole czy szkoła. Warto jednak dowiedzieć się, jak zadbać o układ odpornościowy dziecka, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na przeziębienie w okresie jesienno-zimowym.
Co pomaga zapobiegać przeziębieniu u dzieci? Na układ immunologiczny dobrze wpływają takie metody jak2,5:
- regularny wysiłek fizyczny o umiarkowanym natężeniu,
- stosowanie zdrowej, odpowiednio zbilansowanej diety, bogatej w witaminy i minerały,
- ograniczenie stresu (dzieci również mogą być na niego narażone!),
- hartowanie organizmu,
- częste i długie mycie rąk mydłem,
- stosowanie środków odkażających na bazie alkoholu,
- unikanie bliskiego kontaktu z przeziębionymi osobami,
W okresach zwiększonej zapadalności na przeziębienie należy unikać zatłoczonych miejsc. Nie powinno się zabierać dziecka w miejsca, gdzie jest dużo ludzi (np. autobus, sklep), jeśli nie jest to konieczne, ponieważ jest tam największe skupisko chorobotwórczych drobnoustrojów. Ponadto warto uczulić dziecko, aby nie dotykało brudnymi rączkami twarzy2.
Jeśli dziecko często choruje, warto skonsultować się z lekarzem pediatrą.
Bibliografia:
1. Nowicka-Zuchowska A., Zuchowski A., Leczenie przeziębienia i grypy u dzieci, Lek w Polsce, Vol 29 NR 11/12’19 (342/343).
2. Mejza F., Przeziębienie – przyczyny, objawy, leczenie i zapobieganie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2021.
3. Lipiec A., Rapiejko P., Alergia czy przeziębienie – temat wciąż aktualny, Alergoprofil 29, 2021, Vol. 17, Nr 3, 27-33.
4. Sawiec P., Gładysz A., Choroba przeziębieniowa (przeziębienie), Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2020.
5. Mastalerz L., Od czego zależy odporność?, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2016.
6. Rakowski A., Opieka nad matką i dzieckiem; 2 marca 2023; NR 8 (Luty 2023), https://www.opiekaokoloporodowa.pl/artykul/blona-sluzowa-nosa-jako-wrota-dla-wirusow-jak-odpowiednio-dbac-o-nia-u-dzieci (dostęp: 17.08.2023)
7. https://www.mp.pl/pacjent/grypa/lista/80813,cynk-i-witamina-d-w-przeziebieniach (dostęp: 17.08.2023)
8. Tchórzewski H., Banasik M., Głowacka E., Lewkowicz P., Modyfikujący wpływ niektórych składowych oleju z wątroby rekina na odporność naturalną ludzi; Pol. Merk. Lek., 2002, XIII, 76, 329