Jesienne przeziębienie u dzieci – jak mu zapobiec?

Treść została zweryfikowana przez specjalistę: Katarzyna Bal-Gierańczyk, lekarz pediatra.

Przeziębienie, czyli zakażenie górnych dróg oddechowych, jest jedną z najczęstszych chorób u dzieci¹. To zespół objawów związanych z zapaleniem błony śluzowej nosa, gardła i zatok przynosowych, spowodowany zakażeniem wirusowym². Przeziębienie może wywoływać aż 200 różnych wirusów¹. Dzieci z przeziębieniem mogą czuć się zmęczone i cierpieć z powodu objawów takich jak ból gardła, kichanie, katar, kaszel, ból głowy czy łagodna gorączka¹. Złe samopoczucie może być powodem nieobecności dziecka w przedszkolu czy szkole. Choć nie ma skutecznej metody, aby zapobiec przeziębieniu, to warto dbać o odporność organizmu dziecka przez cały rok, by zmniejszyć ryzyko zachorowania. Jak rozpoznać przeziębienie? Kiedy należy skonsultować się z lekarzem? Co podawać dziecku, by złagodzić objawy choroby? Jak wspomóc odporność? Odpowiadamy!

Przeziębienie u dzieci – charakterystyka

Choroba potocznie nazywana przeziębieniem to ostry stan zapalny błony śluzowej nosa, gardła i zatok przynosowych w przebiegu zakażenia o etiologii wirusowej³. W związku z zakażeniem pojawia się zespół symptomów klinicznych, które mocno dają się we znaki. Przeziębienie jest trzecim najczęściej ustalanym rozpoznaniem podczas wizyt w gabinecie lekarskim, przy czym dzieci chorują znacznie częściej niż dorośli (u dziecka średnio 6–10 zachorowań w ciągu roku i 2–4 u dorosłego)³.

Do zakażeń najczęściej dochodzi w okresie jesienno-zimowym. W Polsce dzieci chorują zwykle w okresie od października do marca².
<h2>Przyczyny przeziębienia u dzieci

Czynnikiem etiologicznym w przypadku przeziębienia są wirusy (>200 typów). Choroba może być wywoływana przez takie patogeny jak⁴:

• rynowirusy (30–50%, gatunki A, B i C),
• koronawirusy (10–15%),
• wirusy grypy i grypy rzekomej,
• wirusy RS (RSV),
• adenowirusy,
• enterowirusy.

Ze względu na wirusowe podłoże przeziębienie jest zaraźliwe. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, ale także przez bezpośredni kontakt i drogą pokarmową (w zależności od rodzaju wirusa)⁴.

Pierwsze objawy przeziębienia u dziecka. Jak poznać infekcję?

Przeziębienie u dziecka zwykle rozwija się w ciągu 1–2 dni i ma łagodny przebieg. Najczęściej występujące objawy infekcji to m.in.⁴:

• złe samopoczucie,
• ból głowy i mięśni,
• ból lub drapanie w gardle,
• chrypka,
• obrzęk błony śluzowej,
• dreszcze,
• gorączka (niewielka, ok. 38℃, często bez gorączki),
• zapalenie gardła,
• kaszel (początkowo suchy z tendencją do przechodzenia w wilgotny i zalegania wydzieliny),
• wodnisty katar,
• zatkany nos,
• niekiedy zapalenie spojówek i osutka skórna.
• codzienna higiena nosa – płukanie izotoniczną solą morską, co pomaga nawilżyć błonę śluzową i wspierają transport śluzowo-rzęskowy⁶.

Dzieciom z niedoborem witaminy D3 zaleca się także jej stałą suplementację (niedobór można określić na podstawie badania 25(OH)D3)⁷. Duże znaczenie ma również dostarczanie (wraz z dietą lub w postaci suplementów) kwasów tłuszczowych omega-3, które – z uwagi na właściwości immunomodulacyjne – mogą korzystnie wpływać na niektóre elementy odporności naturalnej. Tym samym przyczyniają się do zmniejszenia częstotliwości infekcji⁸.

Dziecko dodatkowo może być marudne i ospałe. Sekwencja objawów jest różna, nie zawsze wszystkie występują⁴. Mogą mieć różne nasilenie.

Rodzice powinni bacznie obserwować dziecko. Jeśli choroba będzie mieć poważniejszy przebieg i pojawi się wysoka gorączka, nasilony kaszel i katar, silny i nieustępujący ból głowy oraz zatok, warto udać się do lekarza i przeprowadzić diagnostykę². Dodatkowo podobne objawy jak przeziębienie może dawać alergiczny nieżyt nosa³, dlatego w razie podejrzenia u dziecka alergii również warto skonsultować się z pediatrą.

Jak leczyć przeziębienie u dziecka?

Zacznijmy od tego, że dostępne leki nie przyspieszają leczenia i nie sprawiają, że choroba trwa krócej, lecz jedynie łagodzą jej objawy. Kluczowe jest postępowanie ogólne².

Przeziębione dziecko powinno zostać w domu i jak najwięcej odpoczywać, najlepiej w łóżku. Należy pamiętać o odpowiednim nawodnieniu. Szczególnie przy gorączce trzeba podawać dziecku duże ilości płynów. Wskazane jest picie niegazowanej wody mineralnej, nie powinno się natomiast pić napojów gazowanych. Warto zastosować inhalacje z soli fizjologicznej, które wspomagają leczenie i zmniejszają objawy przeziębienia².

W przebiegu przeziębienia stosuje się leki, które działają przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. Najbezpieczniejszy jest paracetamol. Można również zastosować niesteroidowe leki przeciwzapalne, które są silniejsze, takie jak ibuprofen czy naproksen². W razie bólu gardła można podać dziecku tabletki do ssania, np. Cholinex, Cholisept lub Septolete².

Na kaszel można podawać lek w postaci syropu o hamującym działaniu na kaszel suchy i wykrztuśnym na kaszel mokry. Warto zadbać także o drożność nosa u dziecka, podając np. leki obkurczające śluzówkę nosa działające miejscowo². Starsze dzieci powinny regularnie wydmuchiwać nos, natomiast u małych dzieci pamiętajmy o regularnym usuwaniu wydzieliny z nosa.

Profilaktyka przeziębień – sprawdzone sposoby na odporność

Nie ma metody, która w 100% uchroni dziecko przed wystąpieniem przeziębienia. Wywołać je mogą wirusy, na które jest ono stale narażone, szczególnie w miejscach publicznych jak żłobek, przedszkole czy szkoła. Warto jednak dowiedzieć się, jak zadbać o układ odpornościowy dziecka, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na przeziębienie w okresie jesienno-zimowym.

Co pomaga zapobiegać przeziębieniu u dzieci? Na układ immunologiczny dobrze wpływają takie metody jak^2,5:

• regularny wysiłek fizyczny o umiarkowanym natężeniu,
• stosowanie zdrowej, odpowiednio zbilansowanej diety, bogatej w witaminy i minerały,
• ograniczenie stresu (dzieci również mogą być na niego narażone!),
• hartowanie organizmu,
• częste i długie mycie rąk mydłem,
• stosowanie środków odkażających na bazie alkoholu,
• unikanie bliskiego kontaktu z przeziębionymi osobami,

W okresach zwiększonej zapadalności na przeziębienie należy unikać zatłoczonych miejsc. Nie powinno się zabierać dziecka w miejsca, gdzie jest dużo ludzi (np. autobus, sklep), jeśli nie jest to konieczne, ponieważ jest tam największe skupisko chorobotwórczych drobnoustrojów. Ponadto warto uczulić dziecko, aby nie dotykało brudnymi rączkami twarzy².

Jeśli dziecko często choruje, warto skonsultować się z lekarzem pediatrą.

Bibliografia:
1. Nowicka-Zuchowska A., Zuchowski A., Leczenie przeziębienia i grypy u dzieci, Lek w Polsce, Vol 29 NR 11/12’19 (342/343).
2. Mejza F., Przeziębienie – przyczyny, objawy, leczenie i zapobieganie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2021.
3. Lipiec A., Rapiejko P., Alergia czy przeziębienie – temat wciąż aktualny, Alergoprofil 29, 2021, Vol. 17, Nr 3, 27-33.
4. Sawiec P., Gładysz A., Choroba przeziębieniowa (przeziębienie), Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2020.
5. Mastalerz L., Od czego zależy odporność?, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2016.
6. Rakowski A., Opieka nad matką i dzieckiem; 2 marca 2023; NR 8 (Luty 2023), https://www.opiekaokoloporodowa.pl/artykul/blona-sluzowa-nosa-jako-wrota-dla-wirusow-jak-odpowiednio-dbac-o-nia-u-dzieci (dostęp: 17.08.2023)
7. https://www.mp.pl/pacjent/grypa/lista/80813,cynk-i-witamina-d-w-przeziebieniach (dostęp: 17.08.2023)
8. Tchórzewski H., Banasik M., Głowacka E., Lewkowicz P., Modyfikujący wpływ niektórych składowych oleju z wątroby rekina na odporność naturalną ludzi; Pol. Merk. Lek., 2002, XIII, 76, 329