Treść została zweryfikowana przez specjalistę: Justyna Milewska, lekarz internista
Obniżony poziom wapnia we krwi, czyli hipokalcemia, jest jedną z najczęstszych przyczyn tężyczki. To poważne zaburzenie nerwowo-mięśniowe, które atakuje głównie kończyny i mięśnie twarzy. Jakie są objawy tężyczki? Jak przebiega jej leczenie? Czy można zapobiec tej chorobie? Wyjaśniamy.
Czym jest tężyczka? Rodzaje i przyczyny choroby
Tężyczka to zespół objawów chorobowych, które dotyczą wzmożonej pobudliwości nerwowo-mięśniowej [1]. Jej występowanie wiąże się z niedoborem wapnia we krwi (hipokalcemia), ponieważ ten pierwiastek uczestniczy w procesach przekazywania impulsów nerwowo-mięśniowych. Zmniejszeniu stężenia wapnia we krwi przy tężyczce często towarzyszy niedobór magnezu (hipomagnezemia) i potasu (hipokalcemia) [2].
Wyróżnia się dwa rodzaje tej choroby.
Tężyczka jawna (hipokalcemiczna)
Objawia się wzmożoną pobudliwością nerwowo-mięśniową przy współistniejących zaburzeniach hormonalnych [2]. Najczęściej występuje na skutek usunięcia lub niedoczynności przytarczyc, albo zniszczenia tych gruczołów przez choroby autoimmunologiczne, co prowadzi do niedoboru parathormonu. W konsekwencji w organizmie nie jest zachowana równowaga wapniowo-fosforanowa. Do rozwoju tężyczki jawnej predysponują także inne przyczyny niedoboru wapnia w organizmie. Są to na przykład: upośledzone wchłanianie wapnia w jelitach, znaczny niedobór witaminy D3, niewystarczająca podaż wapnia w diecie, zwiększone wydalanie go z moczem (np. przy przyjmowaniu leków moczopędnych) [3].
Tężyczka utajona (normokalcemiczna)
Ta postać występuje znacznie częściej niż wersja jawna. Jednak – ze względu na różnorodność i nieswoistość objawów – jest trudna do rozpoznania [3]. Może pojawić się także przy prawidłowym stężeniu wapnia we krwi oraz być związana z niedoborem magnezu i potasu [1]. Najczęściej występuje w postaci objawów neurologicznych i psychosomatycznych (np. wzmożone napięcie mięśniowe, lęki, przewlekłe zmęczenie, bezsenność, duszność, nadmierna potliwość, ból głowy, napadowe zasłabnięcie) [3]. Pojawienie się określonych objawów następuje po zadziałaniu odpowiedniego bodźca. Najczęściej jest to zwiększenie pH w organizmie, czyli zasadowica (alkaloza) oddechowa związana z hiperwentylacją (szybkie i głębokie oddychanie) w sytuacjach stresowych, atakach paniki i nerwicy [2].
Jakie są objawy tężyczki?
Podstawowe objawy tężyczki to [2, 4]:
- uczucie mrowienia, głównie w opuszkach palców rąk i wokół ust;
- symetryczne skurcze mięśni rąk (zgięcie dłoni w nadgarstku i stawach śródręcznych, wyprostowane palce, a kciuk odwiedziony, czyli tzw. ręka położnika);
- skurcze przedramion i ramion;
- bolesne skurcze mięśni twarzy (skurcz powiek, „usta karpia”);
- skurcze klatki piersiowej i kończyn dolnych.
Inne objawy tężyczki to [2]:
- światłowstręt;
- podwójne widzenie;
- skurcz mięśni głośni;
- skurcz krtani i oskrzeli;
- bolesny ucisk w klatce piersiowej;
- kołatanie serca;
- migrenowe bóle i zawroty głowy;
- utrata przytomności z drgawkami przypominającymi atak padaczkowy;
- zaburzenia pamięci i ogólne osłabienie odczuwane pomiędzy napadami tężyczki jawnej,
- u osób leczonych psychiatrycznie nasilenie objawów choroby podstawowej.
Kto choruje na tężyczkę? Diagnoza
Na tężyczkę jawną chorują głównie osoby młode, aktywne zawodowo, zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Jej objawy pojawiają się w 40% przypadków pooperacyjnej niedoczynności przytarczyc i w 75% u chorych na idiopatyczną niedoczynność przytarczyc. W przypadku tężyczki utajonej chorują najczęściej młode kobiety, zwłaszcza pomiędzy wiekiem dojrzewania a 30. rokiem życia. Często występuje u chorych, którzy cierpią na lęk napadowy [2].
Diagnoza tężyczki w pierwszej kolejności skupia się na wywiadzie lekarza z pacjentem. W trakcie rozmowy zwykle pada wiele pytań o doświadczane objawy. Lekarz dokonuje również oceny neurologicznej. Oznaki, które sugerują tężyczkę to [2]:
- objaw Chwostka (gdy lekarz uderzy młoteczkiem neurologicznym w brzeg mięśnia żwacza na policzku, ok. 2 cm od płatka ucha, następuje gwałtowny skurcz mięśni mimicznych twarzy);
- objaw Trousseau (po uciśnięciu ramienia mankietem do mierzenia ciśnienia i odcięciu dopływu krwi tętniczej na 3 minuty pojawia się charakterystyczny skurcz mięśni tzw. ręka położnika);
- wzmożone napięcie nerwowe;
- bóle brzucha i wzdęcia.
Podczas diagnostyki lekarz zaleca również oznaczenia stężenia wapnia w surowicy krwi [4], magnezu oraz parathormonu. Ważne jest też ustalenie, czy normy witaminy D3 w surowicy, a dokładnie jej metabolitu 25(OH)D odpowiadają optymalnemu poziomowi. Niedobór witaminy D zaburza przyswajanie wapnia i może wpływać na ilość dostarczonego magnezu do komórek [1].
Pomocne mogą okazać się także: badanie elektromiograficzne (EMG), elektrokardiogram (EKG), elektroencefalogram (EEG) oraz badanie psychologiczne (w przypadku podejrzenia postaci utajonej) [2].
Jak leczyć tężyczkę?
Zespół objawów nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej w tężyczce jawnej sugeruje zadbanie o zwiększenie stężenia wapnia w surowicy krwi. Leczenie tężyczki w tym przypadku skupia się na niedopuszczeniu do hipokalcemii i stałym utrzymaniu poziomu wapnia w normie. W przypadku stwierdzenia zmniejszonego stężenia potasu we krwi należy przyjmować odpowiednie preparaty [2].
Leczenie tężyczki utajonej wiąże się z dbaniem o odpowiednią podaż witaminy D i magnezu. Doskonałym źródłem witaminy D3 jest słońce. Jednak ograniczona ekspozycja skóry na działanie promieni słonecznych, nie sprzyja utrzymaniu właściwego poziomu tej cennej witaminy w organizmie. Dlatego w przypadku stwierdzonego w badaniach niedoboru witamin lub minerałów, należy włączyć suplementację lub leczenie doustnymi preparatami [1]. Pacjentom, którzy cierpią z powodu objawów psychosomatycznych, pomaga również wsparcie psychologa [2].
Najczęściej zadawane pytania na temat tężyczki
Z czego się bierze tężyczka?
Najczęstszą przyczyną tężyczki jest niedobór składników mineralnych, takich jak wapń i magnez oraz potas. Może on wynikać z ich niedostatecznej podaży wraz z dietą, zaburzeń wchłaniania lub innych chorób, które upośledzają ich przyswajanie. Warto pamiętać, że absorpcję wapnia ułatwia witamina D. Dlatego jej niedobór również może przyczyniać się pośrednio do powstawania tężyczki [2].
Jak wygląda atak tężyczki?
Wystąpienie tężyczki rozpoczyna się nieprzyjemnymi mrowieniami (zwanymi parastezjami), które dotykają przede wszystkim palców u dłoni oraz obszaru wokół ust. Może dojść do skurczu mięśni rąk, przedramion, ramion, twarzy, nóg i klatki piersiowej. Takie kurcze są niekontrolowane i bolesne. W niektórych przypadkach mogą wystąpić napady drgawek [2].
Bibliografia:
- [1] Kurzyńska E., Tężyczka jawna i utajona – objawy, diagnostyka, leczenie, 2017 (witryna internetowa: https://pulsmedycyny.pl/tezyczka-jawna-i-utajona-objawy-diagnostyka-leczenie-885268 (dostęp: 05.12.2023)).
- [2] Góralska M., Tężyczka, 2017 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/168868,tezyczka (dostęp: 05.12.2023)).
- [3] Myśliwiec J., Tężyczka utajona, 2017 (witryna internetowa: https://podyplomie.pl/medycyna/26807,tezyczka-utajona (dostęp: 05.12.2023)).
- [4] Drabczyk R., Niedobór wapnia (hipokalcemia): przyczyny, objawy i leczenie, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/176020,hipokalcemia (dostęp: 05.12.2023)).
