Wspierający rodzic umie docenić – jak budować pewność siebie u dziecka?

Wystarczająco dobry opiekun, bezpieczny dorosły, wspierający rodzic to często pojawiające się hasła, kiedy mówimy o wychowaniu. Zapewnienie dziecku opieki i możliwości rozwoju to jedno ale jakie postawy rodzicielskie wpłyną na autentyczną więź rodzic-dziecko w wieku szkolnym? Co może zrobić rodzic, by wesprzeć dziecko na drodze budowania pewności siebie? Sprawdź!

Niewłaściwe postawy rodziców, czyli co powoduje brak pewności siebie

Poczucie własnej wartości u dzieci w największym stopniu kształtuje się w wieku przedszkolnym oraz w młodszym wieku szkolnym¹. To czas, kiedy rolą rodziców i nauczycieli oraz osób z najbliższego otoczenia jest pomóc dziecku, by stało się pewne siebie. Częstym błędem opiekunów są postawy, które zamiast budować, wręcz niszczą dobrą relację rodzic-dziecko oraz osłabiają samoocenę najmłodszych.

• Postawa unikająca: rodzic jest uczuciowo zdystansowany, nie lubi przebywać w otoczeniu dziecka, stale je krytykuje, wydaje rozkazy i polecenia. Ciężko mu okazywać miłość, ale łatwo go zdenerwować. Takie postępowanie sprawia, że dziecko ma prawo czuć się onieśmielone, znerwicowane, a potem buntuje się, wpada w gniew i agresję².
• Postawa odtrącająca: charakteryzuje się obojętnością, pozostawianiem swojej pociechy samej sobie. Dziecko czuje się odtrącone, więc staje się nieufne, łatwo wpada w konflikty, szybko się zniechęca i trudno nawiązuje kontakty społeczne².
• Postawa nadmiernie wymagająca: reprezentują ją nadmierne wymagania, krytykowanie i zmuszanie do wysiłku ponad możliwości. Takie zachowanie od wczesnego dzieciństwa zaburza istotę poczucia bezpieczeństwa małego człowieka oraz wywołuje bunt, protesty i brak wiary we własne siły².
• Postawa nadmiernie chroniąca: w przeciwieństwie do poprzednich charakteryzuje ją nadopiekuńczość. Poświęcony czas na wychowanie dziecka w opinii rodziców jest wiązany z maksymalnym koncentrowaniem się na maluchu. To błąd! Dziecko potrzebuje opieki, ale od wczesnego dzieciństwa rządzi nim ciekawość świata. Dlatego nie można mu odbierać samodzielności w podejmowaniu nowych wyzwań. Nadmierna ochrona powoduje opóźnienie dojrzałości społecznej i emocjonalnej².

Jak wspierać dzieci i wzmocnić ich poczucie własnej wartości?

Choć nie ma złotych recept to można wyodrębnić niektóre postawy, zachowania i cechy rodziców, które pomagają dziecku w stopniowym stawaniu się coraz bardziej niezależnym i szczęśliwym człowiekiem. Przyjrzyjmy się kilku z nich.

Akceptacja

Jest fundamentem do tego, by zbudować pewność siebie u dziecka. Wspierający rodzic akceptuje dziecko takim, jakie ono jest. Ze wszystkimi jego wadami i zaletami, słabościami i atutami². Zdaniem opiekunów jest również poznawanie i mądre zaspokajanie potrzeb swojej pociechy.

Uważność i docenianie

Rodzic ma za zadanie widzieć swoje dziecko z całym jego spektrum człowieczeństwa. Nie tylko wybrany fragment np. osiągnięcia lub słabe strony, a pełnego człowieka, który przeżywa rozmaite emocje, ma swoje problemy i prawo do bycia sobą. Widzenie dziecka i docenianie tego jakie jest, jego starań, unikalnych cech charakteru pozwala budować bazę pod autentyczne poczucie własnej wartości, które nie jest uzależnione od opinii innych.

Wzmacnianie

Ciągłe poprawianie dziecka, zamartwianie się lub straszenie (np. zaraz spadniesz, znowu się garbisz, jak Ty zdasz?) osłabia dziecko i wzmaga wewnętrzne lęki. Narracja ta jest często wpisana w nasze doświadczenie ale można zamienić ją na język emocji i współpracy. Warto mówić o swoich odczuciach, proponując wsparcie, doceniać wysiłek nie tylko efekt, a przede wszystkim zauważając zalety dziecka. Każde ma ich całe mnóstwo. Jeśli rodzic ma kłopot z ich dostrzeganiem warto aby trafił do terapeuty, który pomoże mu rozpoznać co wpływa na jego relację z dzieckiem i ją zafałszowuje.

Motywacja

Rozwój dziecka i jego samoakceptacja zależą od jego zdolności. Dlatego też dostrzega się rolę rodziców w rozbudzaniu i podtrzymywaniu motywacji³ do nauki i podejmowania różnych działań. Można to robić poprzez stosowanie zachęt i tworzenie atmosfery, która sprzyja wysiłkowi dziecka, a także stosowanie nagród3 i pochwał.

Współpraca

Rolą rodzica w okresie szkolnym jest stopniowe przygotowywanie dziecka do dorosłości. Dawanie dziecku możliwości wyboru, pozwalanie mu na samodzielne podejmowanie decyzji plus wsparcie i pomoc w przeżywaniu wyzwań to droga do wychowywania sprawczego człowieka. Pamiętaj, że jeśli w tym wieku dziecko nauczy się, że obowiązki szkolne wiszą na Tobie, bo to Ty sprawdzasz co jest zadane i przeżywasz każdy sprawdzian bardziej niż ono, to zdejmie to odpowiedzialność z niego za własne dokonania. Nawyki samodzielnego odrabiania lekcji, jak i umiejętności sięgania po pomoc wypracowane na tym etapie zaprocentują w przyszłości.

Wskazówki pomocne w budowaniu poczucia własnej wartości u dzieci

Pewność siebie u dziecka należy wzmacniać sukcesywnie. W tym celu możesz podjąć wiele aktywności¹:

• często rozmawiać o kwestiach indywidualnych (ulubionych zabawach, zabawkach, kolegach, szkole itp.);
• obserwować zainteresowania i wspierać w ich rozwijaniu;
• pomóc pokonać nieśmiałość i odkryć mocne strony;
• unikać porównywania z innymi;
• nie wyręczać w tym, z czym dziecko da sobie radę samodzielnie;
• doceniać kreatywność i pomysłowość;
• konsekwentnie podchodzić do wyznaczonych granic;
• obdarzać dziecko uwagą;
• zauważać, chwalić i celebrować osiągnięcia – pochwała pomaga właściwie ukierunkować swoje zachowanie.

Mały człowiek potrzebuje wsparcia, by zbudować swoją pewność siebie. Dlatego pamiętaj – wspierający rodzic umie docenić, zrozumieć i akceptować oraz pozwala na samodzielność i wyrażanie własnych opinii.

Bibliografia:

1. Stokłosa J., Jak wzmacniać poczucie własnej wartości u dzieci? (witryna internetowa: https://nowastrona.sp5.chorzow.pl/images/stories/kacikedukacyjny/jak_wzmacniac_poczucie_wlasnej_wartosci_u_dzieci.pdf (dostęp: 07.06.2023)).
2. Szczepańska T., Jak wspierać rozwój przedszkolaka?, 2021 (witryna internetowa: https://mojaekolandia.pl/wp-content/uploads/2021/09/jak-wspierac-rozwoj-przedszkolaka-5-6-lat.pdf (dostęp: 07.06.2023)).
3. Łukasiewicz-Wieleba J., Rozpoznawanie potencjału oraz wzmocnienia i ograniczenia rozwoju zdolności dzieci w narracjach rodziców, 2018, s. 331-359.