Treść została zweryfikowana przez specjalistę: Katarzyna Bal-Gierańczyk, lekarz pediatra
Pod nazwą „witamina A” kryje się grupa związków z grupy karotenoidów, spośród których najważniejszy jest retinol. To witamina kluczowa dla prawidłowego widzenia – ale nie tylko.
Witamina A to składnik, którego niedobór może mieć bardzo poważne konsekwencje. Nie należy jednak lekkomyślnie suplementować tej witaminy, gdyż jej nadmiar również jest bardzo niekorzystny dla zdrowia.
Rola witaminy A w organizmie dziecka
Witamina A, należąca do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, jest składnikiem kluczowym dla prawidłowego widzenia – przy niewystarczającej ilości tej witaminy dochodzi często do pogorszenia widzenia o zmierzchu, czyli tzw. kurzej ślepoty. Nie jest to jednak jedyna funkcja tej witaminy. Jej zadania w organizmie są następujące:
- uczestniczy w prawidłowym przebiegu procesu wzrostu – bierze udział w różnicowaniu komórek organizmu, a przede wszystkim komórek nabłonka i tkanki kostnej,
- jest istotna dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego,
- poprawia zdolności regeneracyjne komórek,
- ma działanie ochronne na nabłonek skóry i błon śluzowych,
- pomaga utrzymać prawidłowy stan skóry, włosów i paznokci,
- bierze udział w syntezie białek i w przemianach lipidów,
- jest przeciwutleniaczem – chroni organizm przed działaniem wolnych rodników, pełniąc tym samym m.in. rolę czynnika przeciwnowotworowego.
Witamina A wykorzystywana jest ponadto w kosmetyce. Kremy czy maści z witaminą A wykorzystywane są w leczeniu chorób skórnych1.
Objawy i skutki niedoboru witaminy A
Niedobór witaminy A objawia się przede wszystkim zaburzeniami widzenia – zwłaszcza po zmroku, czyli wspomnianą „kurzą ślepotą”. Z czasem dojść może do poważnych zaburzeń oraz uszkodzeń wzroku. Szacuje się, że na całym świecie zmaga się z nimi ok. 14 mln dzieci w wieku przed rozpoczęciem nauki szkolnej. Część z nich traci wzrok bezpowrotnie. Dotyczy to głównie dzieci z krajów Afryki i Azji. Poza ryzykiem ślepoty, chroniczny niedobór witaminy A osłabia układ odpornościowy, przez co dzieci częściej zapadają na choroby układu oddechowego czy odrę2.
Niedobór witaminy A przyczynia się ponadto do zwyrodnień nabłonka wyściełającego błony śluzowe dróg oddechowych oraz przewodu pokarmowego i zmian w obrębie układu nerwowego. W przypadku dzieci niedobór witaminy A może dodatkowo wpłynąć na spowolnienie lub zahamowanie procesu wzrostu3.
Typowymi objawami niewystarczającej ilości witaminy A w organizmie są suchość spojówek i rogówek, zgrubienia w obrębie spojówek, podatność na rozwój procesów zapalnych brzegów powiek, suchość skóry, łamliwość i wypadanie włosów, nadmierne rogowacenie naskórka4.
Jakie produkty są bogate w witaminę A?
Źródeł witaminy A w diecie jest wiele, zarówno wśród produktów pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. W produktach zwierzęcych witamina ta występuje w formie retinolu. Najwięcej retinolu zawierają podroby, niektóre gatunki ryb (np. łosoś, makrela), jaja. Znaleźć go można również w nabiale (zwłaszcza w serze żółtym, serach dojrzewających, maśle).
W produktach roślinnych natomiast witamina A ma formę karotenoidów, głównie b-karotenu. Znajdziemy go przede wszystkim w marchwi (to najbogatsze źródło roślinne), szpinaku, jarmużu, natce pietruszki, czerwonej papryce, pomidorach, sałacie, morelach, brzoskwiniach, śliwkach, wiśniach5.
Witamina A dla dzieci – kiedy ją suplementować?
Z suplementacją witaminy A należy uważać, ponieważ jej nadmiar może być równie groźny co niedobór. Witamina A gromadzi się w wątrobie, stąd też hiperwitaminoza A może objawiać się powiększeniem tego narządu oraz zażółceniem skóry. Nadmiar witaminy A jest toksyczny, a do symptomów zatrucia należą np. nadpobudliwość, bóle głowy, choroby skóry (nadmierna suchość skóry), zaburzenia widzenia czy senność ogólne osłabienie6.
Niemowlęta i małe dzieci w wieku do 3 lat powinny przyjmować 1000 IU (300 mcg) witaminy A na dobę (nie więcej niż 2000 IU). Dzieci w wieku od 4 do 8 lat potrzebują 400 mcg witaminy A dziennie (1320 IU), dzieci między 9. a 13. rokiem życia – 600 mcg7.
Zapotrzebowanie na witaminę A rośnie u kobiet w ciąży i w okresie karmienia. Zbyt mała podaż tej witaminy skutkuje ryzykiem niedoboru jej u dziecka. Wówczas również wskazane jest podawanie dziecku witaminy A, w konsultacji z lekarzem8.
Bibliografia
1. Marta Bajcer, Paulina Cwil, Bernadeta Kania, Emilia Maślanka, Wpływ witamin antyoksydacyjnych na skórę i ich znaczenie w kosmetologii, STUDENCKIE ZESZYTY NAUKOWE KOSMETOLOGIA Nr 1 (1)/2016, s. 41
2. Światowa kampania podawania witaminy A ocaliła życie prawie miliona dzieci – ogłosił UNICEF, https://www.esculap.com/news/87159/wiatowa-kampania-podawania-witaminy-a-ocalia-ycie-prawie-miliona-dzieci-ogosi-unicef, dostęp: 21.11.21
3. B. Przygoda, Witamina A, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/62900,witamina-a, dostęp: 21.11.21
4. P. Gmachowski, Witamina A – rola w organizmie, źródła, suplementacja, https://www.doz.pl/czytelnia/a15852-Witamina_A__rola_w_organizmie_zrodla_suplementacja, dostęp: 21.11.2
5. B. Przygoda, Witamina A, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/62900,witamina-a, dostęp: 21.11.21; P. Gmachowski, Witamina A – rola w organizmie, źródła, suplementacja, https://www.doz.pl/czytelnia/a15852-Witamina_A__rola_w_organizmie_zrodla_suplementacja, dostęp: 21.11.21
6. B. Przygoda, Witamina A, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/62900,witamina-a, dostęp: 21.11.21
7. P. Nowak, Witamina A dla dzieci, https://parenting.pl/witamina-a-dla-dzieci, dostęp: 21.11.21
8. P. Nowak, Witamina A dla dzieci, https://parenting.pl/witamina-a-dla-dzieci, dostęp: 21.11.21
