Które dzieci mogą potrzebować dodatkowych witamin?

Treść została zweryfikowana przez specjalistę: Katarzyna Bal-Gierańczyk, lekarz pediatra.

Witaminy warunkują prawidłowe funkcjonowanie wszystkich narządów organizmu i przebieg wielu ważnych dla życia i zdrowia procesów przemiany materii, dlatego powinny być podawane dzieciom zgodnie z indywidualnym zapotrzebowaniem1. Podstawowym i wystarczającym źródłem witamin jest przede wszystkim prawidłowa i urozmaicona dieta¹.

Podawanie witamin dzieciom w niektórych sytuacjach może okazać się korzystne. Pojawia się tylko pytanie, kiedy to ma miejsce? Czy trzeba podawać witaminy w trakcie przeziębienia? A może uzupełnianie witamin wskazane jest po antybiotykoterapii na wzmacnianie odporności? Sprawdź, kiedy dziecko może potrzebować dodatkowej porcji witamin. Dowiedz się także, jakie witaminy dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym najlepiej wybrać.

Rola witamin w prawidłowym rozwoju dziecka

Witaminy dla dzieci są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu i utrzymania dobrego stanu zdrowia. Każda z witamin wykazuje inny wpływ na organizm. Dla przykładu witamina A jest niezbędna w procesie widzenia. Stanowi składnik rodopsyny, czyli białka występującego w siatkówce oka biorącego udział w tym procesie. Z kolei witamina D odgrywa istotną rolę w gospodarce wapniowo-fosforanowej, zatem wpływa na metabolizm kości. Od niej zależy także odporność².

Inną dobrze znaną, również bardzo ważną dla prawidłowego rozwoju dziecka jest witamina C. Jest antyoksydantem, uczestniczy w biosyntezie kolagenu, dodatkowo skraca czas trwania chorób górnych dróg oddechowych, głównie przeziębienia². Dlatego tak ważne jest, aby dbać o jej prawidłowy poziom szczególnie w okresach zwiększonej zachorowalności na infekcje dróg oddechowych, czyli jesienią i zimą.

Organizm dziecka do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje także witamin E i K oraz witamin z grupy B, w tym m.in. tiaminy, niacyny, biotyny i ryboflawiny².
Zdrowa, dobrze zbilansowana i prawidłowo skomponowana dieta dziecka może wzmocnić organizm oraz zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób, a w razie ich wystąpienia skrócić czas ich trwania i ułatwić powrót do zdrowia³.

Witaminy dla dzieci – najważniejsze źródła

Naturalne witaminy dla dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym występują przede wszystkim w diecie. Są szeroko rozpowszechnione w produktach spożywczych zarówno pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Nie ma jednego produktu, który byłby w jednakowym stopniu źródłem wszystkich witamin, dlatego tak ważne jest, aby dieta dziecka była odpowiednio zróżnicowana⁴.

Źródła witamin w diecie dziecka to⁴:

• pokarmy naturalnie zawierające witaminy,
• żywność specjalne wzbogacana w witaminy,
• suplementy diety oraz preparaty farmaceutyczne.

Niektóre witaminy są w pewnych ilościach syntetyzowane przez drobnoustroje w przewodzie pokarmowym (np. witamina B₁, B₆, B₉, B₁₂ i witamina K). Witamina D jest produkowana w skórze pod wpływem działania promieni słonecznych, witamina A może powstawać w przewodzie pokarmowym z prowitamin, natomiast witamina B₃ może powstawać w ustroju z tryptofanu⁴.

Kiedy dzieci mogą potrzebować dodatkowych witamin?

Przy zbyt małym spożyciu poszczególnych witamin wraz z pożywieniem mogą pojawić się zakłócenia w funkcjonowaniu organizmu. Stan ten nazywany jest hipowitaminozą. Przy głębokich i trwałych niedoborach witamin może wystąpić zespół chorobowy określany mianem awitaminozy. Zarówno w jednym, jak i drugim przypadku konieczne jest podawanie dzieciom dodatkowych witamin⁴.

Niedobory witamin u dzieci – jak rozpoznać?

Niedobór poszczególnych witamin u dziecka może manifestować się w różny sposób. Przykładowe objawy zbyt niskiego poziomu witamin w organizmie są następujące2:

• niedobór witaminy A – zaburzenia w procesie widzenia, zmiany czynnościowe w oku, upośledzenie wzroku;
• niedobór witaminy D – zaburzenie mineralizacji kości, co prowadzi do krzywicy;
• niedobór witaminy E – upośledzenie odpowiedzi immunologicznej;
• niedobór witaminy K – skłonność do krwawień;
• niedobór witaminy C – osłabienie organizmu, zmęczenie, zwiększona podatność na infekcje, zmniejszenie wydolności fizycznej, trudniejsze gojenie się ran;
• niedobór witaminy B₁ (tiamina) – pogorszenie funkcji poznawczych;
• niedobór witaminy B₂ (ryboflawina) – zapalenie kącików ust, złuszczanie naskórka, zapalenie języka, łojotokowe zapalenie skóry, zaczerwienienie i suchość spojówek;
• niedobór witaminy B₃ (niacyna) – prowadzi do pelagry, której objawami są zmiany skórne, światłowrażliwe zapalenie skóry, bolesność ust oraz języka czy wymioty;
• niedobór witaminy B₆ – egzema, łojotokowe zapalenie skóry, zajady, zapalenie języka, zapalenie jamy ustnej czy zaburzenia neurologiczne;
• niedobór witaminy B₇ (biotyna) – pogorszenie stanu włosów, skóry i paznokci;
• niedobór witaminy B₁₂ – niedokrwistość.

Czy podawanie dziecku witamin trzeba skonsultować z lekarzem?

Ze względu na duże zróżnicowanie objawów niedoborów poszczególnych witamin rodzice mogą mieć trudność w rozpoznaniu, której witaminy brakuje dziecku. Dlatego w przypadku wystąpienia wyżej opisanych objawów wskazana jest konsultacja z lekarzem. Specjalista może skierować pacjenta na badania, które potwierdzą lub wykluczą niedobór witamin. Na ten podstawie podejmie decyzję o suplementacji.

Lekarz, jeśli uzna to za konieczne, może zalecić witaminy w okresie wzmożonego wzrostu. Niekiedy zaleca też witaminy dla dziecka po antybiotykoterapii celem wzmocnienia odporności. Suplementacja konkretnymi witaminami może okazać się konieczna także w przypadku przewlekłego przyjmowania niektórych leków. Mogą one bowiem zaburzać wchłanianie wielu witamin, co skutkuje pojawieniem się ich niedoborów w organizmie⁵.

Warto omówić z lekarzem także inne kwestie, np. jakie podawać witaminy dla dzieci z alergią, które są uczulone na substancje występujące w preparatach farmaceutycznych i suplementach diety. Specjalista ponadto może doradzić, która witamina D dla dziecka z niedoborem będzie najbardziej odpowiednia i w jakiej dawce ją podawać.

Bibliografia:
1. Książyk J., Szczapa J., Witaminy w diecie dziecka, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2016. (https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/zywienie/52608,witaminy-w-diecie-dziecka) (dostęp: 2022.05.17.).
2. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K. i in., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020.
3. Kościej A., Skotnicka-Graca U., Ozga I., Rola wybranych czynników żywieniowych w kształtowaniu odporności dzieci, Probl Hig Epidemiol 2017, 98(2): 110-117.
4. Przygoda B., Witaminy, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2013. (https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/62899,witaminy) (dostęp: 2022.05.17.).
5. Wolnicka K., Niekorzystny wpływ leków na wchłanianie składników pokarmowych i stan odżywienia, Narodowe Centrum edukacji żywieniowej (https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/niekorzystny-wplyw-lekow-na-wchlanianie-skladnikow-pokarmowych-i-stan-odzywienia/) (dostęp: 13.09.2023)