Witamina D3 to jedna z niewielu witamin, którą organizm jest sobie w stanie samodzielnie wyprodukować. Synteza odbywa się w skórze pod wpływem promieniowania UV, czyli światła słonecznego. W przypadku niewystarczającej ekspozycji na słońce, szczególnie w okresie jesienno-zimowym, ale też w wyniku dostarczania małej ilości witaminy D wraz z pożywieniem, dochodzi do spadku stężenia witaminy D w organizmie. Niedobór witaminy D jest częstym problemem zdrowotnym w Polsce1. Jak powszechnie wiadomo ma to negatywny wpływ na układ kostny oraz naszą odporność. Okazuje się też, że pogarsza pracę mózgu i powoduje problemy o podłożu neurologicznym. Jakie są objawy niedoboru witaminy D u dorosłych i dzieci? Odpowiadamy!
Do czego prowadzi niedobór witaminy D w organizmie?
Witamina D pełni wiele ważnych funkcji w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu człowieka. Przede wszystkim bierze udział w utrzymaniu gospodarki wapniowo-fosforanowej i w procesie mineralizacji kości, ponadto wywiera korzystny wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego, układu kostno-mięśniowego, układu odpornościowego i układu sercowo-naczyniowego2. Biorąc pod uwagę jej podstawową rolę, deficyt witaminy D prowadzi do chorób takich jak krzywica u dzieci oraz osteomalacja i osteoporoza u dorosłych1.
Niedobór witaminy D – objawy neurologiczne
Niedobór witaminy D wykazuje również niekorzystny wpływ na funkcjonowanie mózgu, a także na nasze zdrowie psychiczne oraz behawioralne. Występuje silny związek między niskim poziomem witaminy D w organizmie, a występowaniem zaburzeń funkcji poznawczych3. Zmniejszenie syntezy witaminy D w skórze i niedostateczna podaż zwiększają ryzyko otępienia i choroby Alzheimera u osób w podeszłym wieku. Do zaburzeń poznawczych zaliczają się przede wszystkim problemy z pamięcią, wolniejsze i utrudnione myślenie czy pogorszenie uwagi. Pacjenci z niską ilością witaminy D mogą zatem potrzebować więcej czasu, aby przypomnieć sobie szczegóły zaistniałych sytuacji, a skupienie uwagi na określonej czynności nierzadko wymaga od nich niemałego wysiłku4.
Skutkiem niedoboru witaminy D jest także zwiększone ryzyko rozwoju demencji, czy chorób neurologicznych takich jak choroba Alzheimera. Niski poziom witaminy D we krwi sprzyja ponadto depresji, przynajmniej obserwuje się go nierzadko u osób zmagających się z depresją3.
Pozostałe objawy niedoboru witaminy D w organizmie
Powiedzieliśmy już sobie za co witamina D jest odpowiedzialna, w związku z tym w przypadku znacznego niedoboru tego składnika pojawia się wiele niepożądanych objawów, w tym m.in.1:
- bóle kostne o różnym stopniu nasilenia i różnej lokalizacji (najczęściej podudzi i stóp),
- znaczne osłabienie mięśni,
- deformacje kostne,
- drgawki hipokalcemiczne,
- tężyczkowe kurcze mięśni,
- kardiomiopatia hipokalcemiczna,
- niewydolność krążenia,
- próchnica,
- zaburzenia rozwoju psychoruchowego u dzieci.
Ponadto niedobór witaminy D zwiększa predyspozycję do złamań kości. Co trzeba wyraźnie podkreślić, u osób z ciężkim niedoborem witaminy D krzywica i osteomalacja może przybrać zaawansowaną postać i stać się stanem zagrażającym życiu1.
Niski poziom witaminy D – możliwe przyczyny
Zbyt niskie stężenie witaminy D wynika głównie z niedostatecznej ekspozycji na promienie słoneczne. W okresie od października do marca w Polsce synteza skórna nie jest efektywna. Oprócz syntezy skórnej pod wpływem promieniowania słonecznego źródłem witaminy jest dieta. Dlatego też za nieprawidłowy poziom składnika w organizmie odpowiadać może niedostateczna podaż witaminy D wraz z dietą1.
Są dwie główne przyczyny niedoboru witaminy D, zgodnie z tym co zostało opisane powyżej. Istnieją jednak także pewne grupy ryzyka niskiego poziomu słonecznej witaminy. Zagrożenie niedoboru występuje u osób cierpiących z powodu chorób i problemów takich jak5:
- choroby cywilizacyjne (otyłość, cukrzyca typu 2, zaburzenia gospodarki lipidowej, zespół metaboliczny),
- choroby układu sercowo-naczyniowego (nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca),
- choroby autoimmunologiczne (cukrzyca typu 1, choroba Hashimoto, reumatoidalne zapalenie stawów),
- choroby alergiczne (astma oskrzelowa, atopowe zapalenie skóry),
- choroby wątroby i nerek (niewydolność wątroby, niewydolność nerek, kamica nerkowa),
- zaburzenia trawienia i wchłaniania,
- zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej,
- przewlekłe przyjmowanie leków takich jak steroidy, ketokonazol oraz przeciwdrgawkowych.
U osób znajdujących się w grupach ryzyka należy kontrolować poziom witaminy D w organizmie.
Jak rozpoznać niedobór witaminy D?
Aby sprawdzić, czy mamy odpowiedni poziom witaminy D w organizmie, należy wykonać badania. Umożliwia to oznaczenie stężenia metabolitu witaminy D3 – 25(OH)D (kalcydiolu) w surowicy krwi. Wskazaniem do wykonania jest przede wszystkim występowanie wyżej wymienionych chorób i zaburzeń, a także objawów które mogą wskazywać na niedobór witaminy D.5
Niedobór witaminy D u dzieci i dorosłych – jak uzupełnić?
Prawidłowy poziom witaminy D pomaga zapewnić przebywanie na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami przez co najmniej 15 minut w godzinach od 10 do 15 bez kremów z filtrem w okresie od maja do września1. Ważne jest też przyjmowanie wystarczającej ilości witaminy D wraz z dietą. Główne źródła witaminy D to tłuszcze, mięso i jego przetwory oraz ryby i ich przetwory5. Jeśli występuje niedobór tej witaminy, wskazane jest jej uzupełnianie przy pomocy leków, natomiast niedoborom pomaga zapobiec suplementacja w odpowiednich dawkach. Na rynku dostępne są zarówno leki bez recepty (OTC), jak i suplementy diety z witaminą D3, różniące się formą, zawartością substancji pomocniczych czy dawką. Jeśli lekarz nie zaleci inaczej, warto sięgnąć po taki preparat, którego skład będzie jak najprostszy, forma w pełni dostosowana do preferencji pacjenta i zawierająca taką dawkę witaminy D3, która pozwoli na pokrycie indywidualnego dziennego zapotrzebowania5.
Bibliografia:
1. Rusińska A i in. Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r. Postępy Neonatologii 2018; 24(1): 1-24.
2. Drąg J., Goździalska A., Jaśkiewicz J., Niedobory witaminy D a konsekwencje zdrowotne, Państwo i Społeczeństwo, 2015, (XV), nr 3.
3. Understanding Vitamin D Deficiency Effects on the Brain (witryna internetowa: https://altoida.com/blog/understanding-vitamin-d-deficiency-effects-on-the-brain/ (dostęp: 2023.02.28.)).
4. Brożek P., Łagodne zaburzenia poznawcze, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2016 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/151141,lagodne-zaburzenia-poznawcze (dostęp: 2023.02.28.)).
5. Wnęk D., Witamina D – skutki jej niedoboru i nadmiaru oraz źródła pokarmowe, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2021 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/62906,witamina-d (dostęp: 2023.02.28.)).
