Krzywica stanowi poważny i aktualny problem zdrowotny1. Jest to metaboliczna choroba rosnącego szkieletu, polegająca na zaburzonej mineralizacji kości i defekcie płytki wzrostowej. Przyczyną jej wystąpienia jest niedobór witaminy D, wapnia i/lub fosforanów1. Krzywica wpływa na zdrowie niemowląt, dzieci i młodzieży, a jej skutki utrzymują się do wieku dorosłego2. Jakie są typowe objawy krzywicy i jak ją leczyć? Jak wygląda profilaktyka krzywicy u dzieci? Odpowiadamy!
Krzywica – co to za choroba?
Krzywica, zwana również krzywicą niedoborową, jest metaboliczną chorobą rosnącego szkieletu1. Dotyka głównie niemowlęta i młodzież z powodu ich szybkiego wzrostu2. Występuje przed zamknięciem nasad kości długich i polega na zaburzonej mineralizacji kości. Etiologicznie wiąże się z niedoborami witaminy D i wapnia1.
Krzywica coraz częściej występuje nie tylko w krajach rozwijających się, ale także w dobrze rozwiniętych2. Jest problemem, którego można uniknąć. Zapobiec przed jego wystąpieniem powinna odpowiednia profilaktyka krzywicy2.
Przyczyny krzywicy u dzieci
Główną przyczyną występowania krzywicy u dzieci jest niedobór witaminy D3. Witamina D pełni szczególną rolę w zachowaniu równowagi gospodarki wapniowo-fosforanowej i wpływa na metabolizm kości4. Jej niedobór powoduje zmniejszone wchłanianie wapnia w przewodzie pokarmowym3. Ponadto prowadzi do zaburzeń mineralizacji kości i jest przyczyną nieprawidłowego rozwoju kośćca od życia płodowego do okresu zakończenia wzrastania szkieletu4.
Niedobór witaminy D u najmłodszych może mieć różne przyczyny. Do czynników ryzyka należy przede wszystkim unikanie lub brak ekspozycji na światło słoneczne, w tym również zakrywanie ubiorem całego ciała1. Na wystąpienie krzywicy bardziej narażone są osoby, które są otyłe, mają ciemne zabarwienie skóry i przyjmują niskie ilości wapnia wraz z dietą1.
Krzywica u dzieci – objawy
Manifestacja krzywicy może być różna w zależności od wieku dziecka. Objawy dzieli się na dwie grupy: niespecyficzne oraz ze strony układu kostnego. W pierwszej kolejności, na początkowym etapie niedoboru witaminy D, ujawniają się te pierwsze3.
Niespecyficzne objawy krzywicy
Do niespecyficznych objawów krzywicy u dzieci zalicza się m.in.3:
- nadmierna potliwość,
- nadpobudliwość,
- drażliwość,
- zaparcia,
- opóźnienie rozwoju psychomotorycznego,
- osłabienie siły mięśniowej.
Objawy krzywicy ze strony układu kostnego
Na późniejszym etapie rozwoju krzywica u niemowląt i dzieci daje takie objawy jak4:
- rozmiękanie potylicy,
- wydatne guzy czołowe,
- ogniska miękkich kości czaszki,
- deformacja klatki piersiowej (klatka piersiowa dzwonowata),
- zniekształcenie kręgosłupa (garb krzywiczy w okolicy lędźwiowej, skoliozy),
- zniekształcenia kości kończyn dolnych (koślawość, szpotawość),
- poszerzone przynasady kości długich (tzw. bransolety krzywicze),
- zagłębienie w miejscu przyczepu przepony do dolnych żeber (bruzda Harrisona),
- pogrubienie na granicy chrzęstno-kostnej żeber (tzw. różaniec krzywiczy),
- opóźnione wyżynanie się zębów mlecznych,
- opóźnione zarastanie ciemion.
Objawy ze strony układu kostnego pojawiają się stopniowo, prowadząc do deformacji szkieletu4.
Diagnostyka krzywicy u dzieci
W rozpoznaniu krzywicy uwzględnia się zarówno objawy kliniczne, jak i biochemiczne i radiologiczne3. Lekarz w pierwszej kolejności przeprowadza wywiad, uwzględniający suplementację witaminy D oraz podaż wapnia w diecie dziecka. Następnie przeprowadza badanie przedmiotowe. Jeśli zauważy nieprawidłowości świadczące o rozwoju krzywicy, kieruje pacjenta na badanie poziomu witaminy D z krwi, a także inne specjalistyczne badania3. Zdiagnozowany niedobór lub ciężki niedobór witaminy D wymaga włączenia leczenia.
W ramach diagnostyki krzywicy wykonuje się badania z surowicy i moczu. Ponadto przeprowadza się badania obrazowe takie jak RTG kości długich (zwykle okolicy nadgarstka)3. Na tej podstawie lekarz stawia diagnozę.
Leczenie krzywicy u dzieci
W leczeniu krzywicy stosuje się podaż witaminy D. Zalecenia są takie, że minimalna dawka witaminy D powinna wynieść 2000 IU/d1. Rutynowo w połączeniu z witaminą D w leczeniu krzywicy, niezależnie od wieku i masy ciała, powinna być także stosowana doustna podaż wapnia w ilości 500 mg/d, w dowolnej formie1.
Leczenie niedoboru witaminy D powinno się odbywać pod kontrolą stężenia metabolitu wątrobowego witaminy D. Warto również dodać, że dawkowanie witaminy D powinno być uzależnione od stężenia metabolitu wątrobowego witaminy D przed włączeniem leczenia3.
Nieleczona lub nieodpowiednio leczona krzywica prowadzi do wielu powikłań ze strony układu kostnego. Do najczęstszych skutków należą: złamania na skutek zaburzeń mineralizacji kośćca, deformacje kostne i zaburzenia wzrostu3.
Krzywica u dzieci – profilaktyka
W celu zapobiegania krzywicy stosuje się suplementację witaminą D. Odpowiednia dawka dla niemowląt i dzieci do 1. roku życia wynosi 400 IU/d. Z kolei dzieciom powyżej 12. miesiąca życia powinna być podawana witamina D w dawce 600 IU/d5.
W profilaktyce niedoboru witaminy D i stanów wynikających z niedoboru takich jak krzywica u młodzieży, dzieci, niemowląt i noworodków zalecany jest na przykład produkt leczniczy Juvit Kids D3. Produkt zawiera najwyższą możliwą dawkę witaminy D3 w 1 kropli – aż 500 j.m. witaminy D3, spośród preparatów dostępnych bez recepty. Zapewnia proste dawkowanie i wygodne podanie6.
Na koniec warto jeszcze wspomnieć o naturalnych źródłach witaminy D. Większość witaminy D jest wytwarzana w organizmie człowieka w skórze, pod wpływem promieniowania słonecznego. Drugim źródłem witaminy D dla człowieka jest dieta (pokrywa maksymalnie do 20% dziennego zapotrzebowania)6. W miarę możliwości trzeba także postarać się uzupełniać pokłady witaminy D w naturalny sposób.
Bibliografia:
1. Płudowski P., Thacher T., Zakharova I. i in., Krzywica niedoborowa – aktualne spojrzenie na epidemiologię, leczenie i zapobieganie, Post N Med 2016; XXIX(10): 760-766.
2. Sawiec P., Zapobieganie i leczenie krzywicy niedoborowej. Globalne uzgodnione wytyczne European Society for Pediatric Endocrinology, Medycyna Praktyczna, 2016.
3. Michałus I., Krzywica z niedoboru witaminy D, Medycyna Praktyczna, Podręcznik pediatrii, 2021.
4. Gadomski A., Skutki niedoboru witaminy D w organizmie człowieka, Nowa Pediatr 2017; 21(1): 34-37.
5. Rusińska A., Płudowski P., Walczak M. i in., Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r., Postępy neonatologii, 2018, 24(1).
6. Charakterystyka Produktu Leczniczego Juvit Kids D3
