Witamina C (kwas askorbinowy) jest jednym z kluczowych składników odżywczych, który odgrywa niezwykle istotną rolę w różnych procesach metabolicznych w organizmie człowieka. Jednym z najważniejszych aspektów jej działania jest wspomaganie wchłaniania żelaza, co jest szczególne istotne w profilaktyce i leczeniu niedoborów żelaza[1].
W jaki sposób witamina C wpływa na wchłanianie preparatów żelaza i jaką pełni funkcję w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu?
Rola żelaza w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu
Żelazo stanowi jeden ze składników hemoglobiny, mioglobiny oraz enzymów związanych z łańcuchem oddechowym. W organizmie odpowiada za transport i magazynowanie tlenu w tkankach, a także bierze udział w wielu przemianach metabolicznych.
Organizm dorosłego, zdrowego człowieka zawiera 3,5–4,2 g żelaza, z czego około 3 g są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. Największa ilość żelaza, bo aż 60–70%, pozostaje związana w hemoglobinie krążących erytrocytów. Młodzież męska powinna dostarczać swojemu organizmowi 11 mg żelaza dziennie. Mężczyźni od 19 roku życia powinni przyjmować średnio 8 mg żelaza dziennie. Dziewczęta w wieku od 9 do 13 lat powinny przyjmować 8 mg żelaza dziennie. Od 14 do 18 roku życia zaleca się 15 mg żelaza na dzień. Kobiety w przedziale wiekowym od 19 do 50 lat powinny dostarczać organizmowi przynajmniej 18 mg żelaza dziennie. Od 50 roku życia kobiety nie potrzebują już tak dużo żelaza, dlatego jego dzienne zapotrzebowanie wynosi 8 mg. [2]
Niedobory żelaza mogą prowadzić do niedokrwistości, czyli stanu, w którym dochodzi do zmniejszenia stężenia hemoglobiny, wskaźnika hematokrytowego i liczby erytrocytów poniżej przyjętej normy. Wśród głównych przyczyn niedoboru żelaza wymienić można m.in. takie czynniki jak:
- utrata krwi – w tym na skutek urazu, z powodu obfitych miesiączek,
- zwiększone zapotrzebowanie przy równoczesnej niewystarczającej podaży lub upośledzonym wchłanianiu żelaza,
- upośledzone wchłanianie z przewodu pokarmowego,
- niedobory w diecie.
Według danych WHO niedobory żelaza dotykają nawet 5% populacji, 20% kobiet miesiączkujących oraz do 40% dzieci w krajach rozwiniętych.[3]
Witamina C a żelazo
Aby uniknąć ryzyka wystąpienia niedokrwistości, pacjenci, u których występują niedobory żelaza, powinni w pierwszej kolejności zadbać o zmianę dotychczasowych nawyków żywieniowych, wprowadzając do swojej diety produkty z wysoką zawartością dobrze przyswajalnego żelaza.
Niestety wysokie dawki tego pierwiastka w pokarmach nie gwarantują odpowiedniego wchłaniania. Aby ułatwić wchłanianie żelaza z pokarmów, pacjenci powinni równocześnie zadbać o odpowiednią dawkę witaminy C.
Suplementacja witaminy C jest szczególnie istotna w przypadku przyjmowania żelaza niehemowego, pochodzenia roślinnego, którego przyswajalność wynosi zaledwie 5% zawartości w produktach[4]. Kwas askorbinowy sprzyja wchłanianiu żelaza, dzięki redukowaniu żelaza 3-wartościowego do żelaza 2-wartościowego, które w tej postaci może być wchłaniane przez organizm.
Dodatkowo witamina C bierze udział w poniższych procesach:
- synteza kolagenu, hormonów steroidowych i karnityny, wpływ na przyspieszenie gojenia się ran,
- przemiana aminokwasów,
- hamowanie powstawania nitrozoamin w soku żołądkowym,
- metabolizmu tłuszczów, cholesterolu i kwasów żółciowych,
- podnoszenia odporności organizmu na choroby wirusowe i bakteryjne,
Dodatkowo, co niezwykle istotne, witamina C wykazuje działanie przeciwutleniające. Poziom zalecanego dziennego spożycia witaminy C uzależniony jest od wieku, płci i stanu fizjologicznego pacjenta. Planując rozpoczęcie suplementacji witaminą C, warto wcześniej zapoznać się z zalecaną dzienną porcją witaminy C [5].
Witamina C w diecie
U osób stosujących odpowiednio zbilansowaną dietę, nie powinno dochodzić do niedoborów witaminy C. Głównym źródłem witaminy C w diecie są różnego rodzaju owoce i warzywa, w tym powszechnie spożywane w Polsce ziemniaki.
Należy jednak pamiętać, że największe dawki witamin występują w produktach roślinnych które nie zostały poddane procesom przetwórczym. Gotowanie, pasteryzowanie, suszenie, a nawet ekspozycja na światło i długotrwałe przechowywanie mogą zmniejszyć zawartość witamin w owocach i warzywach nawet o 50%. Chcąc naturalnie uzupełnić niedobory witaminy C, należy sięgać po surowe, świeże warzywa i owoce.
Jeżeli mimo stosowania zróżnicowanej diety, pacjent zaobserwuje objawy niedoboru witaminy C, w tym zmęczenie, ogólne osłabienie i brak apetytu, wówczas powinien skonsultować się z lekarzem i w razie potrzeby sięgnąć po sprawdzone preparaty witaminowe dostępne w aptece[5].
Witamina C w kroplach
Chcąc uzupełnić niedobory witaminy C, a także usprawnić proces wchłaniania żelaza, pacjenci powinni zadbać o odpowiednią podaż witaminy C. Normy żywienia dla populacji polskiej opracowane przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny wskazują, że dzienne zapotrzebowanie na witaminę C waha się w przedziale od 20 mg na dobę (w przypadku noworodków i niemowląt do 6 miesiąca życia) do 90 mg na dobę dla dorosłych mężczyzn i 75 mg na dobę dla dorosłych kobiet. Zapotrzebowanie dobowe dodatkowo wzrasta w okresie ciąży do 80 dla kobiet poniżej 19 roku życia oraz do 85 mg dla kobiet powyżej 19 roku życia. W przypadku kobiet karmiących piersią zapotrzebowanie wynosi 120 mg na dobę[7].
W przypadku występowania niedoborów, pacjenci mogą sięgnąć po gotowe preparaty witaminowe dostępne w aptece. Jednym z nich jest lek JUVIT C. Dostępny w formie kropli produkt zawiera wysokie dawki kwasu askorbowego (witaminy C) – 100 mg/ 1 ml (20 kropli). Wygodna forma aplikacji za pomocą precyzyjnego kroplomierza umożliwiającego odmierzenie odpowiedniej dawki sprawia, że JUVIT C może być stosowany zarówno u dzieci (w tym noworodków po ukończeniu 28 dnia życia), jak i u osób dorosłych. Co ważne, zawartość konkretnej dawki w każdej kropli JUVUT C gwarantowana jest statusem leku[8].
To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania i tylko wtedy, gdy jest to konieczne. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.
JUVIT® C, 100 mg/ml, krople doustne. Skład: 1 ml kropli zawiera Acidum ascorbicum (kwas askorbowy, witamina C) 100 mg. Postać farmaceutyczna: Krople doustne, roztwór. Wskazania do stosowania: Produkt leczniczy JUVIT® C przeznaczony jest do leczenia stanów niedoboru witaminy C i profilaktyki chorób wywołanych niedoborem witaminy C, przede wszystkim szkorbutu i jego wstępnych objawów, choroby Moellera-Barlowa, w okresie rekonwalescencji, przy stosowaniu diety ubogiej w witaminę C, zwłaszcza u niemowląt karmionych sztucznie. Produkt jest szczególnie zalecany dla dzieci. Podmiot odpowiedzialny: PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCJI FARMACEUTYCZNEJ HASCO-LEK S.A. 51-131 Wrocław, ul. Żmigrodzka 242E.
Bibliografia:
- Janda, Katarzyna, Magdalena Kasprzak, and Jolanta Wolska. „Witamina C–budowa, właściwości, funkcje i występowanie.” Pom. J. Life Sci 61.4 (2015): 419-425.
- Jarosz, Mirosław. Normy żywienia dla populacji polskiej i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020, s. 276.
- Światowa Organizacja Zdrowia „Anaemia” (2023) (https://www.who.int) Dostęp z dnia 18.10.2024r
- Które związki żelaza najlepiej się wchłaniają? – Niedokrwistość z niedoboru żelaza – Hematologia i onkologia – 5000 pytań z pediatrii – Medycyna Praktyczna dla lekarzy (mp.pl), dostęp z dnia 18.09.2024r.
- Witamina C (kwas askorbinowy): niedobór i nadmiar, właściwości. Jakie produkty żywnościowe mają najwięcej witaminy C? | Dieta i ruch – mp.pl, dostęp z dnia 09.08.2024 r.
- Witamina C – funkcje, źródła w diecie, suplementacja, niedobory (alablaboratoria.pl), dostęp z dnia 09.08.2024 r.
- Normy_zywienia_2020web-1.pdf (pzh.gov.pl), dostęp z dnia 09.08.2024 r.
- Na podstawie Charakterystyki Produktu Leczniczego JUVIT C
