Treść została zweryfikowana przez specjalistę: Katarzyna Bal-Gierańczyk, lekarz pediatra
Witamina C (kwas askorbinowy) to mieszanina kwasów L-askorbinowego i L-hydroaskorbinowego1. Jest niezbędna do prawidłowego przebiegu różnych procesów zachodzących w ludzkim organizmie2. Człowiek nie jest w stanie jej syntetyzować ani nie ma zdolności jej magazynowania, dlatego musi być dostarczana z pożywieniem zgodnie z zapotrzebowaniem3. Dowiedz się, jak witamina C wpływa na organizm i do czego może doprowadzić jej niedobór.
Witamina C – znaczenie dla organizmu
Witamina C jest związkiem bardzo aktywnym biologicznie. Uczestniczy w bardzo wielu istotnych reakcjach i przemianach, stymulując różne procesy biochemiczne w ludzkim organizmie4. Przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania układu krążenia, immunologicznego i nerwowego, a także do utrzymania prawidłowego stanu skóry i układu ruchu2. Jest to witamina wpływająca na proces gojenia ran3 – jej niedobór może sprawić, że rany trudniej się będą goić.
Witamina C zapobiega powstawaniu stresu oksydacyjnego, który wpływa na powstawanie chorób takich jak nowotwory, choroba sercowonaczyniowa, nadciśnienie, udar czy choroby neurodegeneracyjne5. Działa łagodząco na objawy chorób górnych dróg oddechowych, a także skraca czas ich trwania, zwłaszcza przeziębienia1.
Jakie funkcje pełni witamina C w organizmie?
Witamina C wpływa na stan zdrowia człowieka. Bierze udział w takich procesach jak3:
- synteza kolagenu, hormonów steroidowych i karnityny, co wpływa na procesy gojenia się ran i zrastania kości (dlatego mówi się, że jest to witamina przyspieszająca gojenie ran),
- przemiana aminokwasów,
- wchłanianie niehemowego żelaza oraz gromadzenie tego pierwiastka w szpiku kostnym, śledzionie i wątrobie,
- metabolizm tłuszczów, cholesterolu i kwasów żółciowych,
- zachowanie potencjału oksydacyjno-redukcyjnego w komórce i w transporcie elektronów,
- poprawa odporności organizmu na choroby bakteryjne i wirusowe,
- niszczenie rodnika tlenowego, hydroksylowego, tlenu singletowego oraz nadtlenków,
- działanie ochronne względem witaminy E.
Widać zatem, że witamina C jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Najlepsze źródła witaminy C
Organizm ludzki nie ma zdolności wytwarzania witaminy C, dlatego musi być ona dostarczana wraz z pożywieniem. Źródła witaminy C w diecie to przede wszystkim warzywa i owoce. Duże ilości tej witaminy występują w natce pietruszki, czerwonej papryce, brukselce, brokułach, czarnej porzeczce, truskawkach, kiwi, owocach cytrusowych i warzywach kapustnych1,3.
Znaczenie ma, nie tylko co jemy, ale również, w jaki sposób to podajemy, ponieważ witamina C jest jedną z najbardziej labilnych, co oznacza, że jest wrażliwa np. na działanie podwyższonej temperatury i tlenu1. Woda i ciepło mogą więc zmniejszać jej stężenie w żywności. Najbardziej szkodliwe pod tym względem jest gotowanie. Zatem, chcąc dostarczyć organizmowi odpowiednią dla niego porcję witaminy C, najlepiej spożywać warzywa i owoce w postaci surowej.
Witamina C – dawkowanie
Zapotrzebowanie na witaminę C zależy od wielu czynników, w tym przede wszystkim od trybu życia, wieku i stanu zdrowia2. Wzrasta przede wszystkim u kobiet w ciąży i karmiących, jak również w różnych stanach chorobowych, przy nadciśnieniu tętniczym czy cukrzycy. Wyższe zapotrzebowanie na witaminę C występuje także u osób, które ciągle żyją w stresie lub palą tytoń1.
W poniższej tabeli przedstawiono normy na witaminę C, ustalone na poziomie średniego zapotrzebowania (EAR), zalecanego spożycia (RDA) i wystarczającego spożycia (AI)1.
Grupa, płeć, wiek |
mg witaminy C/osobę/dobę |
||
|---|---|---|---|
| EAR | RDA | AI | |
| Niemowlęta (0–11 miesięcy) | 20 | ||
| Dzieci 1–3 lat | 30 | 40 | |
| Dzieci 4–12 lat | 40 | 50 | |
| Dziewczęta 13–18 lat | 55 | 65 | |
| Chłopcy 13–18 lat | 65 | 75 | |
| Kobiety 19–75< lat | 60 | 75 | |
| Mężczyźni 19–75< lat | 75 | 90 | |
| Kobiety w ciąży < 19 lat ≥ 19 lat |
65 70 |
80 85 |
|
| Kobiety karmiące piersią < 19 lat ≥ 19 lat |
95 100 |
115 120 |
|
Objawy niedoboru witaminy C
W zależności od ilości dostarczonej z pożywieniem witaminy C, a także od indywidualnych reakcji organizmu na jej niedostateczne spożycie, niedobór tej witaminy może objawiać się w różny sposób3. Najczęstsze objawy niedoboru witaminy C to3,4:
- osłabienie organizmu,
- zwiększona podatność na infekcje,
- trudno gojące się rany,
- osłabienie naczyń włosowatych i występowanie krwawych wybroczyn w różnych narządach,
- niedokrwistość,
- krwawienie z dziąseł,
- zaburzenia w tworzeniu kolagenu,
- zaburzenia w przemianie kwasów tłuszczowych i cholesterolu,
- nieustanne zmęczenie,
- bóle mięśni,
- brak apetytu.
Skutkiem całkowitego braku witaminy C jest szkorbut, czyli stan głębokiego niedoboru tej witaminy, który obecnie występuje bardzo rzadko4.
Niedobór witaminy C – jak leczyć?
W przypadku podejrzenia niedoboru witaminy C należy zgłosić się do lekarza i wykonać badania krwi, które pozwolą ocenić jej ilość w organizmie. Leczenie potwierdzonego niedoboru witaminy C polega na jej uzupełnianiu najczęściej przy pomocy tabletek.
Do leczenia stanów niedoboru witaminy C i profilaktyki chorób wywołanych niedoborem witaminy C takich jak szkorbut i jego wstępnych objawów, choroby Moellera-Barlowa, w okresie rekonwalescencji, przy stosowaniu diety ubogiej w witaminę C, zwłaszcza u niemowląt karmionych sztucznie, przeznaczony jest Juvit C. Jest to produkt szczególnie zalecany dla dzieci. Substancją czynną leku jest kwas askorbowy w ilości 100 mg w 1 ml kropli6.
Juvit C występuje w formie roztworu. Podaje się go przy pomocy kroplomierza, dzięki czemu dawkowanie jest bardzo proste. Przy dawkowaniu 8 kropli na dobę 1 opakowanie wystarcza na 100 dni stosowania. Juvit C to lek, który można kupić w aptece bez recepty6.
Czy warto suplementować witaminę C?
Podstawą podaży witaminy C do organizmu powinien być prawidłowy sposób odżywiania. Zdrowa, pełnowartościowa dieta, bogata zwłaszcza w świeże owoce i warzywa, jest bogactwem tej drogocennej witaminy. Jednak nie zawsze dostarczenie odpowiedniej ilości witaminy C z dietą jest możliwe. Wtedy warto rozważyć stosowanie suplementów diety lub odpowiednich leków, takich jak Juvit C.
Pamiętajmy jednak, że nadmiar witaminy C może prowadzić do odkładania się jej w organizmie i powstawania złogów w nerkach. Dlatego rekomenduje się unikanie przekraczania maksymalnej dziennej porcji, która wynosi 1000 mg1.
Bibliografia:
1. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K. i in., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020.
2. Zawada K., Znaczenie witaminy C dla organizmu człowieka, Herbalism nr 1(2)/2016, 22-34.
3. Przygoda B., Witamina C, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2012.
4. Janda K., Kasprzak M., Wolska J., Witamina C – budowa, właściwości, funkcje i występowanie, Pom J Life Sci 2015, 61, 4, 419–425.
5. Maćkowiak K., Torliński L., Współczesne poglądy na rolę witaminy C w fizjologii i patologii człowieka, Nowiny Lekarskie 2007, 76, 4, 349-356.
6. ChPL Juvit C (dostęp: 2022.03.29.).
To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania. Zwróć uwagę na przeciwwskazania. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.
