Jak prawidłowo zadbać o czas wolny dziecka?

Tempo, wymagania dzisiejszego świata i społeczeństwo ukierunkowane na osiągnięcia sprawiają, że niejeden rodzic zadaje sobie pytanie, jak wesprzeć dziecko w dążeniu do życiowego sukcesu. Oferta zajęć, ukierunkowanych na rozwój dziecięcych talentów jest bardzo szeroka. Balet, rysunek, sztuki walki, języki obce a może teatr? Czym się kierować przy wyborze zajęć dodatkowych? Podpowiadamy!

Co powinien uwzględniać plan dnia dziecka?

Na początek warto rozróżnić różne czasy, jakie dziecko ma do zmieszczenia w swoim planie dnia. Jest czas szkolny, który składa się z obowiązku chodzenia do szkoły, ale też z poświęcania czasu na naukę i odrabianie lekcji. Choć nie jest to ulubiony rodzaj aktywności u większości dzieci, to przy odpowiednim wsparciu może dziecko go polubić i nauczyć się podchodzić do niego ze spokojem.

Mamy też czas rodzinny, czyli przedział dnia na bycie razem pod każdą postacią. Wspólne wykonywanie obowiązków dnia codziennego, rozmowa i okazywanie sobie uwagi, zabawa, spacer, sport. Wszystko to buduje więź i jest to czas na wagę złota. Obliczcie, ile go macie w ciągu tygodnia.

Jest jeszcze tzw. Czas wolny dziecka. Każdy z nas ma do niego prawo. To jest moment, kiedy możemy sami zdecydować, jak chcemy odpocząć. Kiedy jest wolna przestrzeń, mogą się pojawić pomysły na ciekawe zajęcia, jest to też czas dla umysłu na regenerację. To moment kiedy nic nie muszę, kiedy nie ma z tyłu głowy, że trzeba pędzić, bo ktoś lub coś na nas czeka. To czas, w którym kształtuje się dziecięca ciekawość.

Czas wolny w życiu dziecka – dlaczego jest ważny?

Czas wolny dziecka można zdefiniować jako ten okres dnia, który pozostaje do wyłącznej dyspozycji pociechy, po uwzględnieniu czasu przeznaczonego na naukę szkolną, niezbędne osobiste zajęcia domowe. Obejmuje także dobrowolnie na siebie przyjęte obowiązki społeczne (spełnianie jakiejś funkcji w organizacji harcerskiej, praca w samorządzie szkoły, świetlicy, domu kultury itp.)¹.

Istota czasu wolnego dzieci znacznie różni się od tego, czym cechuje się ten okres u osób dorosłych. Przede wszystkim w kontekście młodego pokolenia charakteryzują go¹:

• mniej zróżnicowane miejsca i formy jego spędzania;
• dłuższy czas trwania;
• zwiększona opieka i kontrola ze strony osób dorosłych.

Z punktu widzenia pedagogiki, warto zadbać o to, aby dziecko miało wolny czas. Spełnia on kilka ważnych funkcji²:

• kreatywną: zaspokaja potrzebę samorealizacji, rozwijania zainteresowań i kierowania własnym rozwojem;
• rekreacyjną: sprzyja organizowaniu wypoczynku, zabawy i rozrywki;
• kształcącą: rozwija postawy naukowo-badawcze oraz zainteresowania nauką i techniką;
• opiekuńczą: tworzy niezbędne warunki do zaspokojenia podstawowych potrzeb dzieci, wyklucza czynniki zagrażające zdrowiu i zaburzające ich rozwój, a także wyrównuje braki rozwojowe;
• integracyjną: spaja rodzinę, grono przyjaciół czy grupę rówieśniczą, przeciwdziała  zjawisku samotności, zaspokaja potrzebę przynależności.

Jak zaplanować dziecku czas wolny?

Wielu z Was zapyta teraz, a co jeśli dziecko w tym czasie wygłasza słynne „nudzi mi się”. Jest to okazja do tego, by zacząć rozbudzać w nim takie cechy, jak kreatywność, refleksyjność i uważność, które według badań są większym gwarantem przyszłego szczęścia, niż oceny czy nawet zdolności.

Niektóre dzieci same inicjują zabawę twórczą, inne potrzebują wsparcia dorosłych, ale wszystkie czerpią z przykładu rodziców. To Ty zaszczepiasz w dziecku ciekawość świata i nawyki spędzania wolnych chwil. Możecie wspólnie poszukać kamieni lub liści w różnych barwach,ułożyć piosenkę o chmurach na niebie, albo po prostu pooddychać lub posmakować z zamkniętymi oczami ulubioną potrawę. Z czasem dziecko nauczy się sposobów na odpoczynek w czasie wolnym.

Czas na rozwój zdolności i talentów to miejsce na dodatkowe zajęcia. Czasem rodzice żałują, że kiedy byli mali, nie mieli takich możliwości i chcą zrekompensować dziecku własne braki. Zapisują je na wszystko, co tylko są w stanie pomieścić w kalendarzu. To niestety szybko przynosi frustrację. Dlatego przed wyborem zajęć dodatkowych postępuj zgodnie z następującymi wskazówkami.

1. Obliczcie realną przestrzeń czasu na zajęcia dodatkowe po odjęciu czasu szkolnego, rodzinnego i wolnego dziecka.
2. Podejmijcie wspólnie decyzję, ćwicząc umiejętność dokonywania wyborów. Ramy czasowe pozwolą uchronić Was przed ochotą, by spróbować wszystko i naraz.
3. Dbajcie o urozmaicenie. Jeśli zajęć jest więcej niż jedno, sprawdźcie, jakie obszary zdolności dziecko chce rozwijać i czy to jest to, co  jest mu najbardziej potrzebne. Na przykład, kiedy dziecko w domu siedzi przed komputerem w czasie wolnym, to warto, aby poszło na lekcje pływania, a nie tylko programowania.
4. Daj dziecku prawo do zmiany zdania. Sprawdzajcie, czy zajęcia sprawiają mu przyjemność. Nie porównujcie jego osiągnięć z innymi. Kiedy dziecko chce zrezygnować, omówcie przyczyny. Sprawdźcie, w jakim stopniu to chwilowe emocje, a jak bardzo świadoma decyzja i dajcie mu wsparcie zamiast oskarżeń o słomiany zapał.

Formy spędzania czasu wolnego – co robić, by dziecko się nie nudziło?

Komputer, tablet, czy telefon komórkowy stały się dziś podstawowymi formami rozrywki dla dzieci. Co prawda, w dobie Internetu i nauki zdalnej elektronika pomaga w rozwoju zainteresowań i wypełnianiu obowiązków szkolnych, ale odbiera możliwości wspólnego spędzania czasu wolnego z rodzicami lub rówieśnikami. Dzieci na ogół utożsamiają komputer z formą rozrywki i zabawy³. Lecz to jedna z wielu form spędzania wolnego czasu, wśród których można wymienić aktywności realizowane samodzielnie lub wspólnie z rodzicami, rodzeństwem, rówieśnikami itp.

• Zabawa: indywidualna, zespołowa, konstrukcyjna, edukacyjna⁴.
• Turystyka²i sport w szkole, na świeżym powietrzu i w instytucjach sportowych⁴.
• Korzystanie z komputera, oglądanie telewizji, czytanie książek⁴.
• Uczestniczenie w imprezach artystycznych i amatorstwo artystyczne¹.
• Zajęcia techniczne, plastyczne i w grupach rówieśniczych².
• Działalność w kierunku rozwoju zainteresowań, kolekcjonerstwo¹.

Dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym ucieszą się również na wspólne spędzanie czasu z rodzicami. Możecie wykorzystać gry planszowe, by całą rodziną dobrze się bawić. Zbliżają i uatrakcyjniają czas również: wspólne czytanie, oglądanie bajek edukacyjnych czy po prostu rozmowy z dzieckiem. Nie zapomnij również rodzinnie spędzać czas wolny z dzieckiem, w końcu nuda nie jest mile widziana ani u maluchów, ani u dorosłych.

Pamiętaj, że w szkole przerwa jest ulubionym momentem większości dzieci. Dlatego nie można im odbierać przerw w codzienności pozaszkolnej i skupiać się jedynie na wypełnianiu obowiązków i odrabianiu zadań domowych. Czasem mniej znaczy więcej i jedne zajęcia dodatkowe, na które czeka Twoja pociecha, mogą być lepsze niż pękający w szwach plan dnia.

Bibliografia:
1. Przygońska E., Jak dzieciom i młodzieży rodzina powinna organizować czas wolny?, 2011, Pedagogika Rodziny 1/3/4, 121-132 (s. 122).
2. Witek-Kulawik R., Czas wolny a rozwój dzieci w wieku szkolnym (witryna internetowa: https://nowastrona.sp5.chorzow.pl/images/stories/kacikedukacyjny/czas_wolny_a_rozwoj_dzieci_w_wieku_wczesnoszkolnym.pdf (dostęp: 19.07.2023)).
3.  Martyka A., Czas wolny we współczesnych polskich miastach. Wprowadzenie do poszukiwań optymalnych rozwiązań przestrzennych, Architektura: Czasopismo Techniczne 7A/2012, 105-120 (s. 117).
4. Banach M., Wybrane aspekty czasu wolnego uczniów klas I-III szkoły podstawowej, Edukacja Elementarna 35 (2015), 193-207.