Zmiana przedszkola na szkołę to wyzwanie zarówno dla rodzica jak i dziecka. Dorosły ma własne przekonania na temat edukacji, wspomnienia z czasów swojej nauki oraz obawy o przyszłość. Dziecko zaś stoi przed wielką niewiadomą. Co może wspierać ten ważny czas?
Adaptacja szkolna dziecka – wyzwanie, któremu trzeba sprostać
Pierwszy dzień, potem tydzień, miesiąc są bardzo ważne dla małego ucznia i stanowią dla niego wyzwanie1. Adaptacja dziecka w pierwszej klasie szkoły podstawowej ma wpływ na dalsze lata nauki i całe życie. Siedmiolatek, a nierzadko również sześciolatek, nie jest zwykle przygotowany do pełnienia równocześnie kilku ról w szkole (m.in. osoby uczącej się, nauczanej, wychowanka, członka klasy, kolegi) i dysponuje niewielkim zasobem umiejętności oraz strategii przystosowawczych. Jego układ nerwowy jest mało odporny, a do tego dziecko jest wrażliwe i może być zmęczone2.
Dlatego to rodzice powinni odgrywać pierwsze skrzypce w przygotowaniu ucznia na ten wielki dzień. Ich głównym zadaniem jest budowanie jego poczucia własnej wartości od najmłodszych lat. Konfrontowanie z nowymi doświadczeniami, sprawdzenie swoich możliwości i szlifowanie umiejętności z pewnością pomagają w lepszym przystosowaniu się do nowych warunków2.
Moje dziecko idzie do szkoły… – emocje rodziców na wodzy
Początkiem wspierania dziecka może być uporządkowanie własnych emocji i myśli związanych z tym wydarzeniem. Pamiętajmy, że wrażliwość dziecięca jest niezwykle czuła na pozawerbalne sygnały. Nasz niepokój, negatywny stosunek do edukacji lub nadmierne oczekiwania wobec niej mogą przełożyć się na reakcje dziecka, takie jak: opór, lękczy zwiększona czujność. Sprawdź, co Ty czujesz w związku z tym, że twój syn lub córka właśnie wkraczają w etap większej samodzielności, jaką jest podróż szkolna. Kiedy już upewnisz się, że nie projektujesz na dziecko własnych emocji, będzie ci łatwiej otworzyć się na rozpoznanie i przyjęcie tego, co ono czuje w związku z tą zmianą.
Oswajanie emocji dziecka
Ekscytacja, strach, radość, niepokój, stres, a może wszystko naraz? Warto pozwolić dziecku przeżywać wszystkie emocje i dać sygnał, że to zupełnie normalne, kiedy przeżywamy ważne dla nas momenty. Zamiast na siłę przekonywać dziecko, że nie ma się czego bać, lepiej oswoić ten strach czyniąc go bardziej znajomym. Można o nim porozmawiać i poznać, jaki on jest, ułożyć o nim bajkę, namalować go, a także opowiedzieć o sytuacji, w której my się stresujemy i nazwać co nam wtedy pomaga. Istotą jest, aby dziecko wiedziało, że nie musi ukrywać czy tłumić lęku, żeby zadowolić świat i być dzielnym. Docenianie autentyczności przynosi więcej korzyści niż nagradzanie dzielności za wszelką cenę.
Nowy etap życia – będzie uczniem, ale bez oczekiwań i strachu
Pomocne w podróży do nowego etapu może być wypakowanie z plecaka oczekiwań i umówienie się na to, że choć oboje nie wiecie, jak będzie w szkole, to będziecie wspólnie kolekcjonować nowe przeżycia jak zdjęcia z wakacji. Wzmocnij w dziecku przekonanie, że zawsze będzie mogło liczyć na twoje wsparcie. Choć szkoła to jego obowiązek, a nie Twój, to chętnie mu pomożesz i z ciekawością przyjmiesz wszystkie wrażenia, które przyniesie ze szkoły, nie oceniając ich.
Częstym błędem dorosłych jest mylenie motywowania dziecka ze straszeniem go, np. poprzez tworzenie wyobrażeń o szkole i nauczycielach, wywieranie presji na zmianę zachowań dziecka przed pójściem do szkoły lub zakładanie z góry, z czym dziecko sobie poradzi, a z czym może mieć trudności. Takie zachowania naruszają wolność dziecka i naturalną jego reakcją może być bunt lub lęk przed zmianą. Pozostawanie w tu i teraz, koncentrowanie się na chwili obecnej pozwoli cieszyć się wspólnym wybieraniem zeszytów i ołówków, zamiast wspierać lawinę obaw i wyobrażeń.
Jak przygotować dziecko na pierwszy dzień szkoły? Praktyczne wskazówki
Dla dziecka, które 1 września pójdzie do szkoły, do klasy pierwszej, te ostatnie wakacje są bardzo ważne. To czas na przygotowania. Istotne są nie tylko odpowiednie ubrania na rozpoczęcie roku szkolnego, ale także wyprawka, przygotowanie miejsca do nauki. To także moment na ostatnie już „korepetycje rozwojowe” ze strony rodziców3.
Jak przygotować dziecko do szkoły, by oswoiło się z nową sytuacją, nim usłyszy pierwszy dzwonek?
Akceptuj swoją pociechę, bo to wzmacnia jej poczucie bezpieczeństwa2.
- Zadbaj o to, by dziecko umiało zaspokoić swoje podstawowe potrzeby fizjologiczne (codzienna toaleta, mycie zębów, czesanie się, samodzielne jedzenie sztućcami)3.
- Sprawdź, czy pociecha umie wyrażać potrzeby emocjonalne (szuka pomocy, gdy coś mu się nie uda, biegnie do dorosłego, by wyrazić swoją radość, chce się przytulić, gdy mu smutno)3.
- Zweryfikuj rozwój poznawczy (czy zadaje pytania, szuka aktywnie informacji, domaga się odpowiedzi)3.
- Sprawdź, jak radzi sobie jako rówieśnik w zabawach z kolegami poza domem3.
- Odłóż na bok presję i daj czas dziecku na przystosowanie się do nowej sytuacji1.
- Wzmacniaj to, co mały uczeń wie i umie z edukacji przedszkolnej3.
- Chwal, wyrażaj swoje zadowolenie, doceniaj nowe umiejętności i podkreślaj postępy dziecka2.
- Rozmawiaj ze swoją pociechą o szkole, rozwiewaj jego obawy, ale trzymaj nerwy na wodzy i nie ujawniaj wobec niego swoich niepokojów3.
Możesz również zabrać dziecko do szkoły na kilka dni przed rozpoczęciem roku szkolnego. Niektóre placówki organizują w czasie wakacji pikniki, by uczniowie mogli wcześniej zapoznać się z przyszłymi wychowawcami i pobawić w grupie rówieśników. Nie unikajcie takich spotkań. To dobry sposób, by dziecko oswoiło się z nowym miejscem i ludźmi.
Uporządkuj emocje w plecaku rodzica
Kiedy dziecko będzie pakowało do plecaka kolorowe kredki na pierwszy lub kolejny dzień w szkole, ty swój wzbogać o takie skarby jak:
- otwartość na przyjmowanie emocji, trosk, sukcesów i porażek;
- pomysły na wspólne odreagowywania stresu w ruchu, zabawie, rozmowie;
- szczerość, akceptację, wyrozumiałość;
- uwzględnianie różnych perspektyw rodzicielskiej, dziecięcej i pedagogicznej;
- umiejętność sięgania po pomoc w sytuacjach trudnych;
- spokój i ciekawość nowej przygody, która zaprowadzi twoje dziecko do nieznanych lądów zawodowych.
Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, co jeszcze możesz zrobić, by zmniejszyć stres dziecka, skorzystaj z pomocy psychologa dziecięcego lub pedagoga szkolnego. Powodzenia i udanej podróży!
Bibliografia:
1. Sikora J., Adaptacja szkolna – jak wesprzeć dziecko, które rozpoczyna przygodę ze szkołą? (witryna internetowa: https://dziecisawazne.pl/adaptacja-szkolna-jak-wesprzec-dziecko-ktore-rozpoczyna-przygode-ze-szkola/ (dostęp: 19.07.2023)).
2. Latawiec-Jóźwiak M., Adaptacja wczesnoszkolna pierwszoklasistów, 2019 (witryna internetowa: https://epedagogika.pl/zarzadzanie-klasa/adaptacja-wczesnoszkolna-pierwszoklasistow-3852.html (dostęp: 19.07.2023)).
3. Brzezińska A., Przygotowanie dziecka do szkoły. Ostatni dzwonek! (witryna internetowa: https://www.ibe.edu.pl/images/prasa/przygotowanie_dziecka_do_szkoly_ab.pdf (dostęp: 19.07.2023)).
