Szczególny rodzaj modulowania głosu, zróżnicowanej intonacji i używania wyższego tonu fachowo nazywany jest mową matczyną. Obserwuje się ją u matek różnych kultur jako zjawisko uwarunkowane biologicznie. Czemu służy i dlaczego może mieć wpływ na rozwój dziecka?
Bardziej dyplomatyczną nazwą mowy matczynej jest mowa rodzicielska. Choć drugi termin jest ukłonem w stronę tatusiów, to jednak zjawisko to występuje głównie u kobiet. To w żeńskim mózgu zaobserwowano aktywność ośrodka, odpowiadającego za mowę, podczas używania mowy matczynej do dziecka, które jeszcze nie potrafi mówić. Można powiedzieć, że mama zna dodatkowy język, którym porozumiewa się ze swoim maluchem, przygotowując go do kolejnych etapów komunikacji.
Mowa matczyna pozytywnie wpływa na malucha
Mózg dziecka reaguje na ten typ mowy, co przejawia się zwiększoną uwagą, zainteresowaniem, kierowaniem głowy w kierunku, z którego dochodzi głos, silniej niż w przypadku zwyczajnej dorosłej modulacji. Mowa rodzicielska wpływa pozytywnie na podejmowanie gaworzenia przez niemowlę, a niektóre badania pokazują, że także na późniejszy rozwój mowy i zasób słownictwa1.
Stosuj wyższy ton w komunikacji, teatralizuj, ale nie infantylizuj
Czasami mowa matczyna mylona jest z przesadnymi zdrobnieniami lub seplenieniem i stąd może mieć negatywne skojarzenia. Tymczasem nie chodzi o infantylizowanie, a o używanie wysokich tonów, zmienianie intonacji nieco bardziej przesadnie czy teatralnie, przeciąganie samogłosek, mówienie wolno, powtarzanie wyrazów i używanie pozytywnego zabarwienia emocjonalnego. Ten rodzaj mowy brzmi bardziej śpiewnie. Nie zwalnia nas to jednak od mówienia starannie, wyraźnie czy używania normalnych słów i mówienia pełnymi zdaniami. W swoich wypowiedziach należy znaleźć kompromis między mową „dorosłą” a „dziecięcą”1.
Opisuj otoczenie i używaj słów dotyczących widzianych przedmiotów
Prowadzenie narracji opisującej rzeczywistość, mówienie do dziecka, nawiązywanie kontaktu wzrokowego i obdarowywanie go uwagą jest istotnym elementem budowania więzi i wpływa na rozwój społeczny. Mowa matczyna, choć biologicznie uwarunkowana i rozwojowo potrzebna, jest adekwatna do wieku niemowlęcego i po tym okresie powinna stopniowo wygasać na rzecz bardziej dojrzałych form komunikacji rodzic-dziecko.
Etapy rozwoju mowy u dziecka – co warto wiedzieć?
Niemowlę uczy się posługiwania aparatem mowy już w pierwszych miesiącach życia. Rozwój mowy jest bezpośrednio związany z prawidłowym słuchem. Prawidłowy słuch oraz stymulujące kontakty społeczne takie jak właśnie prowadzenie częstych „rozmów” z dzieckiem w opisany wyżej sposób to nieodzowny warunek sprawnego rozwoju mowy. Dziecko do rozwoju potrzebuje wzorców, które może naśladować2.
W 1. roku życia, choć może nie do końca to widać, następuje intensywny rozwój językowy. Podstawowymi formami wypowiedzi dla dziecka są krzyk i płacz, które dla rodzica również mają informacyjny charakter. Przez kolejne miesiące dziecko nabywa nowe umiejętności. W pierwszym roku życia pojawiają się kolejno2:
- gruchanie – np. gli, tli, kii, gla, bli, ebw… (najczęściej pomiędzy 2. a 3. miesiącem życia),
- gaworzenie – polega na wymawianiu sylab niemających jeszcze żadnego znaczenia, np. ma-ma, ba-ba, ta-ta, la-la (najczęściej pomiędzy 6. a 12. miesiącem życia),
- naśladowanie i powtarzanie dźwięków – dziecko, choć nie rozumie, co słyszy, to to powtarza (faza ta występuje najczęściej koło 9. miesiąca życia),
- powtarzanie pierwszych słów ze zrozumieniem – wskazywanie odpowiednich osób, czynności, przedmiotów), np. mama, tata, baba, da, pa (najczęściej pod koniec 1. roku życia).
W razie jakichkolwiek pytań lub wątpliwości związanych z rozwojem aparatu mowy u dziecka najlepiej skonsultować się z zaufanym pediatrą i zasięgnąć porady w tej kwestii.
Bibliografia:
1. Couñago A., Mowa matczyna: co powinnaś o niej wiedzieć?, (witryna internetowa: https://jestesmama.pl/niemowleta/co-musisz-wiedziec/zachowanie-dziecka/mowa-matczyna-co-powinnas-o-niej-wiedziec/ (dostęp: 2023.02.08.)).
2. Niedzielski A., Kotowski M., Etapy rozwoju mowy, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2012 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/prawidlowyrozwoj/rozwojfizyczny/52294,etapy-rozwoju-mowy (dostęp: 2023.02.08.)).
